Başbakanlık ve Bakanlar Kurulu’nu kaldırarak Türkiye’de parlamenter sistemi sona erdiren ‘cumhurbaşkanlığı hükümet sistemi’ yüzde 48.6'ya "hayır" oyuna karşılık yüzde 51.4 "evet", oyuyla kabul edildi.

Katılım oranının yüzde 83,3 olarak gerçekleştiği referandumda 'evet' 24 milyon 325 bin 985, 'hayır' 23 milyon 189 bin 21 oy aldı. Referandumda oy farkı 1 milyon 136 bin 964 oldu, 1 milyon oy geçersiz sayıldı. Yurt dışından yapılan oylamada yüzde 40,83'e karşılık yüzde 59,17'yle 'evet' oyları yarışı önde bitirdi. CHP ve HDP Mühürsüz oy pusulaları ve zarfların kullanıldığı iddiasıyla 2,5 milyon oyun şüpheli olduğunu öne sürdü. YSK, yasada 'geçersiz' olarak nitelendirilen mühürsüz oy pusulaları ve zarflarla ilgili olarak "Bizden önceki kurulların da uygulamış olduğu bir karar" açıklamasını yaptı.

İstanbul ve Ankara'da "hayır" oyları yarışı "evet"  oylarının önünde bitirdi. Sandıkların tamamının açıldığı İzmir'de "hayır" oyları yüzde 68,78'e yüzde 31,62 önde yer aldı. Bursa'da sandıkların tamamı açıldı, "evet" oyları yarışı yüzde 53,21'le yüzde 46,49'ın önünde bitirdi. Sandıkların tamımının açıldığı Diyarbakır'da "hayır" oyları yüzde 67,58'e 32,52 ile Adana'da yüzde 58,13'e yüzde 41,87 önde bitirdi. Sandıkların tamamı açılan Antalya'da da "hayır oyları yüzde 59,06'ya yüzde 40,94 ile yarışı önde bitirdi.

Cumhuriyet Halk Partisi (CHP) ve Halkların Demokratik Kongresi seçimlerde usulsüzlükler olduğu iddiasıyla Yüksek Seçim Kurulu'na (YSK) başvuracaklarını açıklarken, CHP Genel Başkan Yardımcısı Erdal Aksünger, geçersiz sayılması gereken 2,5 milyon oy olduğunu öne sürerek "İstedikleri kadar balkon konuşması yapsınlar. Hiçbir arkadaşımız seçim kurulundan ayrılmasın. Şimdiden herkese hayırlı olsun diyorum" dedi.

Muhalefetin iddialarıyla ilgili açıklama yapan YSK Başkanı Sadi Güven, mühürsüz pusula ve zarfların seçmen kusurundan değil, sandık kurullarının ihmalinden kaynakladığını belirtirken, "mühürsüz pusula ve zarfların, 1990, 1994 ve 2004 yılları da dahil olmak üzere daha önceki seçimlerde de onlarca kere geçerli sayıldığını" açıkladı. Hatanın siyasi parti temsilcilerinden oluşan sandık kurullarından kaynakladığını belirten Güven, bu nedenle seçmenlerin anayasal oy verme hakkını engellemiş olmamak için mühürsüz zarf ve oy pusulalarını geçerli sayıldığını vurguladı. Güven, saat 23:30 sıralarında karşısına karşısına çıktığı gazetecilerin "Karar yasağa uygun mu" sorusunu yanıtsız bırakarak basın toplatısı düzenlediği salondan ayrıldı.

Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan, parlamenter sistemi bitiren referandumla ilgili olarak "Şimdi bazı televizyonlarda filan aç tavuk kendini buğday ambarında sanarmış ya, bu neticeyi küçümsemeye gayret edenler var. Boşuna uğraşmayın. Atı alan Üsküdar’ı geçti, haberiniz yok" diye konuştu.

Sonuçları dakika dakika takip etmek için tıklayın

Referandumda yurt içinde 55 milyon 319 bin 222 seçmen için 167 bin 140 sandık kuruldu. Oy verme işlemi, doğudaki 32 ilde 07.00-16.00, diğer kentlerde 08.00-17.00 saatlerinde yapıldı. Oyların sayımı sürüyor. 

Diyarbakır’da kan döküldü

Diyarbakır’ın Çermik ilçesine bağlı Yabanardı köyünde yapılan oylamada seçim sandıklarının kurulduğu köy okulunun bahçesinde iki grup arasında çıkan silahlı kavgada 3 kişi öldü.  Çermik’e 30 kilometre uzaklıkta bulunan Yabanardı Köyü’nde seçim sandıklarının kurulduğu köy okulunun bahçesinde sabah saatlerinde iki grup arasında tartışma çıktı. Yerel kaynaklar, köyde bulunmayan seçmenlerin yerine oy kullanmak isteyen AKP'lilere engel olmak isteyen Avdo Yıldız ve oğlu Şeyhmus Yıldız’ın vurularak öldürüldüğünü öne sürdü. Saldırıda yaralanan İdris Yıldız da kaldırıldığı hastanede hayatını kaybetti. Köyde güvenlik önlemi alan Jandarma kavgaya müdahale edip olay ile ilgili soruşturma başlattı. Durumları ağır olan üç kişi de, Şanlıurfa'nın Siverek ilçesi Devlet Hastanesine kaldırılırken yolda hayatlarını kaybettiler. Olayın büyümemesi için köye takviye askeri birlikler gönderildi.

BBC Türkçe’nin sorularını yanıtlayan CHP İlçe Başkanı Mehmet Emin Ekinci, hayatını kaybeden köylüleri tanıdığını belirtti ve şunları aktardı:

“Sabah saatlerinde köyde gerginlik yaşandığı haberi üzerine jandarmayı aradım. 1115 numaralı sandıkta kavga olduğu söylendi. Köyün muhtarı Hıdır, amcasının oğlu Abdulrezak'ı ve oğlu Şehmus'u vurdu. Kavganın ‘Evet’ – ‘Hayır’ oyları yüzünden çıktığını öğrendik. Hıdır, AKP'liydi. Öldürülenler ise ‘Hayır’ oyu kullananlar. Hepsi akraba. Olayda yaralanan İdris'in de az önce hayatını kaybettiğini öğrendik. Olay kısaca ‘Evet’ – ‘Hayır’ kavgası maalesef."

Oy veren ilk lider Binali Yıldırım oldu

Siyasi parti liderleri arasında oyunu kullanan ilk isim AKP Genel Başkanı ve Başbakan Binali Yıldırım oldu. Yıldırım, oy kullanma işleminin ardından yaptığı açıklamada şunları söyledi: 

"Vatandaşlık görevimizi yaptık, şimdi de işimize gücümüze bakacağız. Bugün Türkiye'nin her köşesinde, 81 vilayetimizde, ilçelerimizde, köylerimizde vatandaşlarımız huzur içerisinde, kardeşlik içinde medeni bir şekilde oylarını veriyorlar, tercihlerini yapıyorlar. Akşam olup sandıklar açılınca sonuçlar ortaya çıkacak. Çıkacak sonuç ne olursa başımızın tacıdır. Milletimizin verdiği karar, en güzel karardır. Teşekkür ediyorum."

Erdoğan: Halkımız süratle…

Oyunu İstanbul'un Üsküdar ilçesinde kullanan Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan, "Gazi Mustafa Kemal'in muasır medeniyetler seviyesinin üstüne çıkma hedefini yakalamak için, alışılmışın dışında bir tercih yapmamız lazım" diye konuştu. Erdoğan, “Bugünkü halk oylaması, bu referandum sıradan bir halk oylaması değil. Yeni yönetim sisteminin, değişim, dönüşüm tercihidir. Halkımız süratle adeta sıçramanın yolunu açmaya karar verecektir" dedi.

Oyunu Ankara’da ailesiyle birlikte kullanan CHP Genel Başkanı Kemal Kılçdaroğlu, "Türkiye'nin kaderini oyluyoruz. Bütün vatandaşlar sorumluluk duygusuyla oylarını kullanacaklar. İnşallah hayırlı bir sonuç çıkar ve hep birlikte Türkiye'nin temel sorunlarını tartışma imkanımız olur” diye konuştu.

MHP Genel Başkanı Devlet Bahçeli Ankara’da oyunu kullandıktan sonra kısa bir açıklama yaparak

"Vatandaşlık görevini yerine getiriyoruz. Siyaset yeni bir yapılanmaya gidecektir. Yüksek katılım da bunun bir gereğidir” dedi.

Eş genel başkanlar Selahattin Demirtaş ve Figen Yüksekdağ'ın dahil 13 milletvekili tutuklu bulunan HDP Sözcüsü Osman Baydemir de oyunu Ankara'da kullanan siyasiler arasında yer aldı

Tutuklu HDP’liler cezaevinde kullandı

HDP Eş genel başkanları Selahattin Demirtaş ve Figen Yüksekdağ, DBP Eş Genel Başkanı Sebahat Tuncel, 11 HDP’li milletvekili ve 83 belediye eşbaşkanı bulundukları cezaevinde oy kullandı.

Selahattin Demirtaş, Edirne F Tipi Kapalı Cezaevinde, Eş genel başkanı Yüksekdağ ise Kandıra F Tipi Kapalı Cezaevi’nde oy kullandı.

Yine tutuklu HDP’li milletvekilleri Çağlar Demirel, Gülser Yıldırım ve Besime Konca, Kocaeli 1 Nolu F Tipi Kapalı Cezaevi’nde, Nursel Aydoğan, Meral Danış Beştaş, Selma Irmak, Nihat Akdoğan ve Ayhan Bilgen, Silivri 9 Nolu Kapalı Cezaevi’nde, Abdullah Zeydan Edirne F Tipi Cezaevi’nde ve Ferhat Encu ve İdris Baluken de Kandıra F Tipi Kapalı Cezaevi’nde oylarını kullandı.HDP’li milletvekillerinin yanı sıra yerlerine kayyum atanan Diyarbakır Büyükşehir Belediyesi Eşbaşkanları Gültan Kışanak ve Fırat Anlı’nın da aralarında bulunduğu 83 belediye eş başkanı cezaevinde oy kullandı.

Engelli vatandaşın isyanı
 

İstanbul Eyüp Silahtarağa İlköğretim Okulu'nda bir engelli vatandaş, oy kullanmak için tekerlekli sandalyesini bırakıp elleriyle merdivenleri çıktı. Sosyal medyada gündem olan görüntülerde, engelli vatandaş, "Çekin çekin; asansör çalışmıyor diye oy kullanmaya böyle gitmek zorunda kaldım" diyor.

YSK: ‘Evet’ de geçerli sayılacak

Yüksek Seçim Kurulu Başkanı Sadi Güven, oy pusulalarıyla ilgili bir açıklama yaptı. 'TERCİH' mührü yerine 'EVET' mührü basılan ve arka yüzü yerine ön yüzüne mühür basılan oy pusulalarının geçerli olacağını söyledi:

“Yüksek Kurul, vatandaşın iradesinin sandığa doğru tecelli edebilmesi açısından, 298 sayılı yasa da buna izin verdiğinden 'TERCİH' mührü yerine 'EVET' mührünün basıldığı oy pusulalarının da geçerli olmasına karar vermiştir. Bazı sandık kurullarımızın da oy pusulalarının arka yüzlerini mühürlemeleri gerekirken ön yüzlerine mühür bastıkları anlaşılmıştır. Yüksek Kurul, bu oy pusulalarının da geçerli olmasını kararlaştırmıştır."

Eski başbakanlardan Erdoğan'a tebrik

Eski başbakanlardan Mesut Yılmaz, Yıldırım Akbulut ve Tansu Çiller, anayasa değişikliğinin halk oylaması sonucu kabul edilmesi dolayısıyla Cumhurbaşkanı Erdoğan'ı arayarak tebrik ettiler.

Sandıklar 32 ilde 16:00’da kapandı

Referandumda oy verme işleminin saat 07.00'de başladığı 32 ilde sandıklar saat 16.00 itibarıyla kapandı. Adıyaman, Ağrı, Artvin, Bingöl, Bitlis, Diyarbakır, Elazığ, Erzincan, Erzurum, Gaziantep, Giresun, Gümüşhane, Hakkari, Kars, Malatya, Kahramanmaraş, Mardin, Muş, Ordu, Rize, Siirt, Sivas, Trabzon, Tunceli, Şanlıurfa, Van, Bayburt, Batman, Şırnak, Ardahan, Iğdır ve Kilis bu iller arasında. Diğer illerde ise oy verme işlemi saat 17.00'ye kadar devam etti. Saat 17.00'de tüm illerde sandıkların kapanmasının ardından oyların sayımına geçildi.

 
Anadolu ajansı yüzde 66 ile başladı;
51,4 ile bitirdi

YSK'nın 18:00'de seçim yasaklarını kaldırmasının ardından Anadolu Ajansı, oy oranlarını sitesinden duyurdu. Yüzde 66 seviyesinde başlayan evet oyu karşısında farkı kapatan hayır oyları sandıkların yüzde 99,9'u açıldığında 'evet' ile farkı 1 milyon 300 bin oy seviyesine kadar indirdi. Sandıkların yüzde 99,9'u açıldığında 'evet' yüzde 51,4 seviyesinde bulunurken, 'hayır' oyları yüzde 48,6'da kaldı. İstanbul ve Ankara'da 'hayır' oyları 'evet' oylarını geçerken, Adana ve Antalya'da da 'hayır'ın yarışı önde biyirmesi 'sürpriz' olarak nitelendirildi.

Muhalefetten 'usulsüzlük' itirazı

CHP Genel Başkan Yardımcısı Erdal Aksünger "İki buçuk milyona yakın geçersiz sayılması gereken oy kabul edilmiştir" diyerek seçim sonuçlarına itiraz ettiklerini duyurdu. Aksünger, "İstedikleri kadar balkon konuşması yapsınlar. Hiçbir arkadaşımız seçim kurulundan ayrılmasın. Şimdiden herkese hayırlı olsun diyorum" dedi. HDP de referandum sonuçlarına ititraz edildiği bilgisi geldi.

Aksünger, şunları söyledi:

"Seçim Takip Merkezimizde biz sonuçları saniye saniye takip ediyoruz. Yüzde 70'i açılmış olan sandıkların, yüzde 99 olarak deklare edilmesi tam bir manipülasyondur. Şu anda 2,5 milyon oya itiraz ediyoruz. Neredeyse sandıkların yüzde 60'ında sıkıntı var.

"Şu an itibarıyla Türkiye'de bir kıyımla karşı karşıyayız, bu açık ve nettir. Biz sandıkların yüzde 60'ında manipülasyon yapıldığına inanıyoruz

"Seçim Takip Merkezimizde biz sonuçları saniye saniye takip ediyoruz. Yüzde 70'i açılmış olan sandıkların, yüzde 99 olarak deklare edilmesi tam bir manipülasyondur. Şu anda 2,5 milyon oya itiraz ediyoruz. Neredeyse sandıkların yüzde 60'ında sıkıntı var ve bu tamamen bir halk iradesine karşı devlet kıyımıdır. Bu seçim daha bitmedi. Sandık başlarındaki, ilçe seçim kurulularındaki arkadaşlarım son rakamlar girene kadar, oraları terk etmesin.

"İstedikleri kadar balkon konuşması yapsınlar, bu tamamen geçersizdir. Şimdiden ben, herkese 'hayırlı olsun' diyorum.

"Bitmiş gibi gösteriyorlar, seçim bitmedi, biz de burada sabaha kadar takip edeceğiz."

Tezcan: Sahtecilik, YSK eliyle yapılıyor

CHP  Genel Başkan Yardımcısı Bülent Tezcan da Yüksek Seçim Kurulu’nun (YSK) mühürsüz oy pusulalarının ve zarfların geçerli olacağına yönelik açıklamasına ilişkin olarak, “Bu, seçimlerde sahteciliğe Yüksek Seçim Kurulu eliyle izin verilmesi demektir” dedi.

HDP: 3'te 2'sine itiraz edeceğiz

HDP Genel Merkezi’nin resmi Twitter hesabında da sandıkların 3’te 2’sine itiraz edileceği duyuruldu. HDP’nin Twitter üzerinden yaptığı açıklama şöyle:

“Sonuç evet de çıksa hayır da, sandıkların 3'te 2'sine itiraz edeceğiz. Bize ulaşan veriler, 3-4 puan düzeyinde manipülasyona işaret ediyor.”

Özdağ: Kabul edilebilecek bir şey değil

MHP'den ihraç edilen Gaziantep Milletvekili Ümit Özdağ da, FOX TV'de katıldığı canlı yayında YSK “Mühürsüz pusulalardaki oyların sayılacağı" kararına tepki gösterirken şunları söyledi:

"Meşru kabul edilmesi hukuken kabul edilebilecek bir şey değil. Dışarıdan gelmediğinin ispatlanması durumunda. Kim ispatlayacak bunu? Kendisi ilan etmiş, demiş ki bu mühürlü tutanaklarla ancak olur, ondan sonra AKP’li bir üye gün içinde sandıklar açıldıktan sonra itiraz ediyor, itiraz üzerine karar alıyor. Buna göre de bir sayım yapılıyor."

Akşener: Yüzde 52 "Hayır"

MHP Genel Başkan adaylarından Meral Akşener, FOX TV'de şu açıklamayı yaptı. Akşener'in açıklaması şöyle:

"Sayın Özdağ’ın söylediği bu mühürsüz oy pusulalarıyla ilgili bu bir skandaldır. YSK’nın bunu kabul etmesi büyük bir skandaldır. Bu konu üzerinde arkadaşlarımız, 2 vekil arkadaşımız YSK’da. Gereken itirazları yapıyorlar. YSK bünyesinden aldığımız bilgi henüz çıkan sonuçları YSK girememiş. Yavaş veri giriliyor. Şu an itibarıyla 52 “Hayır” 48 “Evet” şeklinde görülüyor. Bu bilgiyi YSK’ya giden iki vekil arkadaşımız. Daha tamamlanmamış veriler."

Başbakan: Demokrasi tarihinde yeni bir sayfa

AKP Genel Başkanı ve Başbakan Binali Yıldırım, AKP Genel Merkezi'nin balkonunda vatandaşlara hitap etti.

Başbakan Yıldırım, "Bugün ilk kez bu halk oylamasında sandığa giden 1 milyon 269 bin gencimizi özellikle kutluyorum" dedi.

Yıldırım, "Cumhurbaşkanlığı hükümet sistemini öngören halk oylaması, gayri resmi sonuçlara göre 'evet' ile neticelenmiştir. Cenabı Mevlam hayırlı uğurlu eylesin. Yüksek bir katılımla sandık başına giderek tercihini yapan, demokrasimize sahip çıkan bütün vatandaşlarımıza şükranlarımı sunuyorum, teşekkür ediyorum" diye konuştu.

Başbakan Yıldırım, "Cumhurbaşkanlığı hükümet sistemini öngören halk oylaması, gayri resmi sonuçlara göre 'evet' ile neticelenmiştir. Cenabı Mevlam hayırlı uğurlu eylesin. Yüksek bir katılımla sandık başına giderek tercihini yapan, demokrasimize sahip çıkan bütün vatandaşlarımıza şükranlarımı sunuyorum, teşekkür ediyorum" dedi.

Başbakan Yıldırım, "Huzur içinde neticelenen bu oylama, demokrasi tarihimizde milletin kendi kararıyla verdiği bir seçimdir. Demokrasi tarihimizde bu oylamayla yeni bir sayfa açılmıştır. Herkes emin olsun ki çıkan bu sonucu halkımızın refahı, huzuru için en güzel şekilde değerlendireceğiz" görüşünü dile getirdi.

"Bu halk oylamasının kaybedeni yoktur kazananı aziz milletimdir"

Başbakan Yıldırım şöyle devam etti:

"Yola çıkarken söylediğimiz gibi 'Halkın iradesi nasıl tecelli ederse o sonuç, başımızın tacıdır' dedik. Halkımız, seçimini yapmış, Cumhurbaşkanlığı Yönetim Sistemi'ne olur vermiştir. Bu ülke, bu millet, artık hiçbir vesayete, hiçbir harici müdahaleye, hiçbir tehdide boyun eğmeyeceğini bir kez daha göstermiştir

Elbette farklı düşüncelerimiz, farklı çözüm önerilerimiz olacak ama neticede birliğimizi, beraberliğimizi gözümüz gibi koruyacağız. Demokrasimizin güzelliği de budur. Farklı fikirlere sahip olmak hiçbir şekilde birbirine üstünlük sağlamak demek değildir.

Bu halk oylamasının kaybedeni yoktur. Kazanan Türkiye'dir, kazanan aziz milletimdir.

Bu seçimlerle 15 Temmuz alçak darbe girişimini yapan terör örgütüne, bölücü terör örgütüne, Türkiye'ye düşmanlık yapan dış mihraklara en güzel cevabı milletimiz sandıkta vermiştir.

Meydanlarda farklı şeyler söyledik, millete farklı şeyler anlattık ama son sözü millet söyledi, 'Evet' dedi, noktayı koydu.

Bu süre içinde Türkiye'ye müdahil olmak isteyenler, Türkiye'nin ayağına basmak isteyenler bugün bir mahcubiyeti yaşamışlardır. Onların dediği değil, Türkiye'nin, milletin dediği oldu."

Erdoğan: Boşuna uğraşmayın, atı alan Üsküdar'ı geçti!

Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan, anayasa değişikliği teklifinin referandumda kabul edilmesiyle ilgili olarak "Şimdi bazı televizyonlarda filan aç tavuk kendini buğday ambarında sanarmış ya, bu neticeyi küçümsemeye gayret edenler var. Boşuna uğraşmayın. Atı alan Üsküdar’ı geçti, haberiniz yok" diye konuştu.

YSK: Daha önceki kurulların aldığı karar

Muhalefetin iddialarıyla ilgili açıklama yapan YSK Başkanı Sadi Güven, mühürsüz pusula ve zarfların seçmen kusurundan değil, sandık kurullarının ihmalinden kaynakladığını belirtirken, "mühürsüz pusula ve zarfların, 1990, 1994 ve 2004 yılları da dahil olmak üzere daha önceki seçimlerde de onlarca kere geçerli sayıldığını" açıkladı. Hatanın siyasi parti temsilcilerinden oluşan sandık kurullarından kaynakladığını belirten Güven, bu nedenle seçmenlerin anayasal oy verme hakkını engellemiş olmamak için mühürsüz zarf ve oy pusulalarını geçerli sayıldığını vurguladı. Güven, saat 23:30 sıralarında karşısına karşısına çıktığı gazetecilerin "Karar yasağa uygun mu" sorusunu yanıtsız bırakarak basın toplatısı düzenlediği salondan ayrıldı.

İşte kabul edilen
'cumhurbaşkanlığı hükümet sistemi'

- Cumhurbaşkanı 40 yaşını doldurmuş, yükseköğrenim yapmış, milletvekili seçilme yeterliliğine sahip Türk vatandaşları arasından seçilecek.

-  Cumhurbaşkanının görev süresi beş yıl olacak, bir kişi en fazla iki kez cumhurbaşkanı seçilebilecek. Ancak Meclis, cumhurbaşkanının ikinci döneminde seçimlerin yenilenmesine karar verecek olursa cumhurbaşkanı bir kez daha aday olabilecek. Anayasa değişikliğinde ilk genel seçimlerin 2019 Kasım’da yapılmasını öngörülüyor.

- 100 bin seçmenin imzasıyla cumhurbaşkanlığı seçimleri için aday gösterilebilecek.

- Referandum ile yapılacak cumhurbaşkanı seçiminde geçerli oyların salt çoğunluğunu alan aday seçilecek. İlk oylamada bu çoğunluk sağlanamazsa, oylamayı izleyen ikinci Pazar günü ikinci oylama yapılacak. İkinci oylamaya, ilkinde en çok oy alan iki aday katılacak ve geçerli oyların çoğunluğunu alan aday cumhurbaşkanı seçilecek.

Cumhurbaşkanının yetkileri
 

- Cumhurbaşkanı ‘devletin başı’ olarak yürütme yetkisini kullanacak. Başbakanlık kaldırılacak.

- Kanunları yayımlayacak ve tekrar görüşülmek üzere Meclis’e geri gönderebilecek. Kanunların anayasaya aykırılığı gerekçesiyle AYM’ye iptal davası açabilecek.

- Yardımcılarını ve bakanları atayacak ve görevlerine son verecek. Cumhurbaşkanının hastalığı ve yurt dışına çıkması durumlarında yerine bir yardımcısı vekalet edecek ve cumhurbaşkanı yetkilerini kullanabilecek.

- Üst düzey kamu yöneticilerini atayacak ya da görevlerine son verecek.

- Yürütme yetkisine ilişkin konularda kararname çıkarabilecek, temel hak ve hürriyetler ile siyasi hak ve hürriyetler kararname kapsamı dışında olacak. Kanunda açıkça düzenlenen konularda da cumhurbaşkanlığı kararnamesi çıkarılamayacak. Kanunların uygulanması için yönetmelik çıkarabilecek.

-  ‘Tabii afet, ağır ekonomik bunalım, savaş, savaşı gerektirecek durumun baş göstermesi, seferberlik, ayaklanma, kuvvetli kalkışma, şiddet hareketlerinin yaygınlaşması’ gibi hallerde OHAL ilan edebilecek. OHAL döneminde çıkarılacak cumhurbaşkanlığı kararnameleri, olağan dönemdeki sınırlamalara tabi olmayacak ve bu çerçevede cumhurbaşkanı temel hak ve hürriyetlerle ilgili kararname düzenleyebilecek.

- Bütçeyi yapacak. Bütçe kanunu, süresinde yürürlüğe konmazsa geçici bütçe kanunu çıkarılacak.

- Ekonomik ve Sosyal Konsey, ekonomik ve sosyal politikaların oluşturulmasında cumhurbaşkanına istişari nitelikte görüş bildirecek (Mevcut sistemde başbakana bildiriyordu).

- Yükseköğretim Kurulu, üniversitelerce seçilen adaylar arasından cumhurbaşkanınca atanan üyeler ve cumhurbaşkanınca doğrudan seçilen üyelerden oluşacak.

Cumhurbaşkanının denetlenmesi

- Cumhurbaşkanı hakkında bir suç işlediği iddiasıyla Meclis üye tam sayısının salt çoğunluğunun vereceği önergeyle soruşturma açılması istenebilecek. Meclis, soruşturma açılmasına üye tam sayısının beşte üçünün gizli oyuyla karar verebilecek. Meclis, üye tam sayısının üçte ikisinin gizli oyuyla Yüce Divan’a sevk kararı alabilecek. Mevcut anayasadaki düzenlemede Cumhurbaşkanı vatana ihanet dışında bir suçtan yargılanamıyor. Bunun için de Meclis tam sayısının üçte birinin teklifi ve beşte üçünün kabul oyu gerekiyor.

- Bakanlıkların kurulması, kaldırılması, görevleri ve yetkileri ile teşkilat yapısı cumhurbaşkanlığı kararnamesiyle düzenlenecek.

Meclis’te neler değişiyor?

- Meclis seçimleri dört yılda değil, beş yılda bir düzenlenecek. Cumhurbaşkanlığı seçimleri de beş yılda bir yapılacak. İki seçim bir arada ve aynı gün olacak. Bu çerçevede Meclis’in bir sonraki seçimi ve cumhurbaşkanı seçimi için 3 Kasım 2019 belirlendi, ancak erken seçim ihtimali de sıklıkla konuşuluyor.

- Genel seçime bir yıl ve daha az kalmışsa Meclis seçimi cumhurbaşkanı seçimi ile yenilenecek.

- Meclis, denetim yetkisini ‘meclis araştırması, genel görüşme, meclis soruşturması, yazılı soru’ yollarıyla kullanabilecek. Ancak ‘gensoru’ Meclis’in yetkileri arasından çıkacak.

- Bakanlar kabine dışından atanacak. Milletvekilleri, cumhurbaşkanı yardımcısı ve bakan olarak atanırsa Meclis üyelikleri sona erecek. Bu düzenleme, ‘Hayır’cephesinin seçilmişlerin değil atanmışların hükümetinin kurulacağı eleştirilerine neden oluyor.

- Meclis, üye tam sayısının beşte üç çoğunluğuyla seçimlerin yenilenmesine karar verebilecek. Cumhurbaşkanının seçimlerin yenilenmesini istemesi durumunda ise önünde bir engel olmayacak ancak bu durumda kendisinin de seçimi yenilenecek.

- Milletvekili sayısı 550’den 600’e çıkacak.

- Milletvekili seçilme yaşı 25’ten 18’e indirilecek. Ancak askerlikle ilişiği olanlar bu kapsam dışında kalacak. Cumhurbaşkanı Erdoğan 18 yaşında milletvekili olanların askerlikten muaf olacağını söylemişti. 

Yargıdaki düzenlemeleri

- Disiplin mahkemeleri dışında askeri mahkemeler kurulamayacak.

- Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kurulu’nun ismi Hâkimler ve Savcılar Kurulu olarak değişerek, üye sayısı 22’den 13’e, daire sayısı da üçten ikiye düşürülecek. Adalet Bakanı ve müsteşarının doğal üye olacağı kurulun dört üyesini cumhurbaşkanı, yedisini Meclis seçecek.

- Askeri yargıdan gelen üyelerin çıkarılmasıyla Anayasa Mahkemesi’nin (AYM) üye sayısı 15’e indirilecek. Üyelerin üçünü Meclis, geriye kalan 12 üyeyi ise cumhurbaşkanı atayacak. AYM Genel Kurulu en az 12 yerine en az 10 üyeyle toplanabilecek.

- Mili Güvenlik Kurulu’nun (MGK) yapısında da değişiklik yapılarak, Jandarma Genel Komutanı'na yer verilmeyecek.

- ‘Evet’ çıkması durumunda kanunun yayın tarihinden itibaren en geç altı ay içinde Meclis, gerekli içtüzük değişiklikleri ve diğer kanuni düzenlemeleri yapacak.

- ‘Cumhurbaşkanı seçilenin partisiyle ilişiği kesileceğine’ dair hükmün kaldırılması, askeri yargı ve HSYK’yla ilgili maddeler değişikliğin Resmi Gazete’de yayın tarihinde yürürlüğe girerken, cumhurbaşkanlığı kararnamesiyle düzenleneceği belirtilen değişiklikler ise yeni seçilecek cumhurbaşkanının göreve başlama tarihinden itibaren en geç altı ay içinde cumhurbaşkanı tarafından düzenlenecek.

İl il referandum sonuçları
 
Resmi olmayan verilere göre il il referandum sonuçları şöyle:

Adana:

Evet yüzde 42,19 - 529.376

Hayır yüzde 57,81 - 725.403

__________________________________________

Adıyaman:

Evet yüzde  69,84 - 230.420

Hayır  yüzde 30,16 - 99.483

___________________________________________

Afyonkarahisar: 

Evet yüzde 64,53 - 280 bin 128

Hayır yüzde 35,47 - 154 bin 005

___________________________________________

Ağrı:

Evet yüzde yüzde 43,19 - 87 bin 162

Hayır yüzde  56,81 - 114 bin 640

_____________________________________________

Aksaray:

Evet yüzde  75,57 - 162 bin 789

Hayır yüzde 24,43 -  52 bin 620

___________________________________________

Amasya:

Evet yüzde 56,31 - 121 bin 267

Hayır yüzde 43,69 -  94 bin 093

__________________________________________

Ankara:

Evet  yüzde 48,87 - 1 milyon 669 bin 047

Hayır yüzde 51,13 - 1 milyon 746 bin 320

________________________________________

Antalya:

Evet yüzde 40,96 - 574 bin 486

Hayır yüzde 59,04 - 827 bin 932

____________________________________________

Ardahan:

Evet yüzde 44,36 - 23 bin 460

Hayır yüzde 55,64 -  29 bin 420
_______________________________________________

Artvin:

Evet yüzde 46,98 - 49 bin 948

Hayır yüzde 53,02 - 56 bin 374

_________________________________________________

Aydın:

Evet yüzde 35,74 - 245 bin 415

Hayır yüzde 64,26 - 441 bin 290
________________________________________________

Balıkesir:

Evet yüzde 45,58 -  369 bin 257

Hayır yüzde 54,42 -  440 bin 820
________________________________________________

Bartın:

Evet yüzde 56,13 - 67 bin 751

Hayır yüzde 43, 87 - 52 bin 944

_________________________________________________

Batman:

Evet yüzde 36,52 - 96 bin 298

Hayır  yüzde 63,48 -  167 bin 368

__________________________________________________

Bayburt

Evet yüzde 81,67 - 37 bin 620

Hayır yüzde 18,33 - 8 bin 446

_________________________________________________

Bilecik:

Hayır yüzde 51,11 - 68.896

Evet yüzde  48,89 - 65 bin 896

_____________________________________________________

Bingöl:

Evet yüzde 72,67 -  95 bin 959

Hayır yüzde  27,33 -  36 bin 087

____________________________________________________

Bitlis:

Evet yüzde 59,36 -  87 bin 871

Hayır yüzde 40, 64 - 60 bin 163

______________________________________________________

Bolu:

Evet yüzde 62,29 - 120 bin 732

Hayır yüzde 37,71 - 73 bin 103

______________________________________________________

Burdur:

Evet yüzde  51,73 - 87 bin 393

Hayır yüzde 48,27 -  81 bin 556

________________________________________________________

Bursa: 

Evet yüzde 53,21 - 987 bin 630

Hayır yüzde 46,79 - 868 bin 388

_______________________________________________________

Çanakkale:

Evet yüzde 39,55 - 139 bin 995

Hayır yüzde 60,45 -  213 bin 940

________________________________________________________

Çankırı:

Evet yüzde 73,46 - 79 bin 872 

Hayır yüzde 26,54 - 79 bin 872

________________________________________________________

Çorum:

Evet yüzde 64,57 - 219 bin 690

Hayır yüzde 35,43 -  120 bin 548
 

_______________________________________________________

Denizli

Evet yüzde 44,58 - 289 bin 637

Hayır yüzde  55,42 - 360 bin 079

__________________________________________________________

Diyarbakır:

Evet yüzde 32,42 -  251 bin 740

Hayır yüzde 67,58 -  524 bin 827

__________________________________________________________

Düzce:

Evet yüzde 70,55 - 163 bin 955 

Hayır yüzde 29,45 -   68 bin 427

_________________________________________________________

Edirne:

Evet yüzde 29,50 -  78 bin 877

Hayır yüzde 70,50 -  188 bin 469

_________________________________________________________

Elazığ:

Evet yüzde 71,82 -  240 bin 773

Hayır yüzde  28,18 -  94 bin 449

________________________________________________________

Erzincan:

Evet yüzde 60,50 - 80 bin 908

Hayır yüzde  39,50 -  52 bin 816

_______________________________________________________

Erzurum:

Evet yüzde 74,50 - 300 bin 545

Hayır yüzde 25,50 - 102 bin 869

______________________________________________________

Eskişehir:

Evet yüzde 42,43 - 236 bin 807

Hayır yüzde 57,57 -  321 bin 273

_____________________________________________________

Gaziantep:

Evet yüzde 62,44 -  603 bin 894

Hayır yüzde 37,56 -  363 bin 198

______________________________________________________

Giresun:

Evet yüzde 61,69 - 164 bin 575

Hayır yüzde 38,31 - 102 bin 219

_________________________________________________________

Gümüşhane:

Evet yüzde 75,16 - 54 bin 614 

Hayır- yüzde 24,84 - 18 bin 050

__________________________________________________________

Hakkâri

Evet yüzde 32,53 - 41 bin 174

Hayır yüzde 67,47 -  85 bin 410

___________________________________________________________

Hatay:

Evet yüzde 45,64 - 401bin 057

Hayır yüzde 54,36 - 477 bin 724

___________________________________________________________

Iğdır:

Evet yüzde 34,86 - 30 bin 844

Hayır yüzde 65,14 -  57 bin 629

____________________________________________________________

Isparta:

Evet yüzde 56,04 - 148 bin 868

Hayır yüzde 43,96 -  116 bin 775

____________________________________________________________

İstanbul:

Evet yüzde 48,65 - 4 milyon 479 bin 493

Hayır yüzde 51,35 -  4 milyon 727 bin 994

_____________________________________________________________

İzmir: 

Evet yüzde 31,22 - 870 bin 860

Hayır yüzde 68,78 -  1 milyon 918 bin 700

_____________________________________________________________

Kahramanmaraş:

Evet yüzde 73,95 - 458 bin 093

Hayır yüzde 26,05 - 161 bin 386

_____________________________________________________________

Karabük:

Evet yüzde 60,73 - 89 bin 042

Hayır yüzde 39,27 - 57 bin 574

____________________________________________________________

Karaman:

Evet yüzde 63,85 -  94 bin 247

Hayır yüzde 36,15 - 53 bin 370

_____________________________________________________________

Kars:

Evet yüzde 50,99 - 70 bin 893

Hayır yüzde  49,01 -  68 bin 131

___________________________________________________________

Kastamonu:

Evet yüzde 64,84 - 147 bin 554

Hayır yüzde 35,16 -  80 bin 015

_____________________________________________________________

Kayseri:

Evet yüzde 67,75 - 557 bin 172

Hayır yüzde  32,25 -  265 bin 203

_____________________________________________________________

Kırıkkale

Evet yüzde 62,44 - 103 bin 614

Hayır yüzde 37,56 -  62 bin 335

_____________________________________________________________

Kırklareli: 

Evet yüzde 28,63 -  68 bin 468

Hayır yüzde 71,37 -  170 bin 688

_____________________________________________________________

Kırşehir:

Evet yüzde 53,30 - 72 bin 362

Hayır-  46,70 - 63 bin 389

_____________________________________________________________

Kilis:

Evet yüzde 64,13 - 44 bin 513

Hayır yüzde 35,87 - 24 bin 895

_____________________________________________________________

Kocaeli:

Evet yüzde 56,69 - 650 bin 174

Hayır yüzde 43,31 - 496 bin 716

_____________________________________________________________

Konya:

Evet yüzde 72,88 - 928 bin 481

Hayır yüzde 27,12 -  345 bin 588

_____________________________________________________________

Kütahya:

Evet yüzde 70,29 - 261 bin 242

Hayır yüzde 29,71 - 110 bin 410

______________________________________________________________

Malatya:

Evet yüzde 69,57 - 323 bin 631

Hayır yüzde 30,43 - 141 bin 537

_____________________________________________________________

Manisa:

Evet yüzde 45,66 - 417 bin 242

Hayır 54,34 -  496 bin 585

_____________________________________________________________

Mardin:

Evet yüzde 40,96 - 149 bin 558

Hayır yüzde 59,04 - 215 bin 581

____________________________________________________________

Mersin:

Evet yüzde  35,99 - 387 bin 627

Hayır yüzde 64,01 - 689 bin 508

____________________________________________________________

Muğla:

Evet yüzde 30,69 - 184 bin 369

Hayır yüzde 69,31 -  416 bin 454

_____________________________________________________________

Muş:

Evet yüzde 50,60 - 87 bin 318

Hayır yüzde 49,40 -  85 bin 262

_____________________________________________________________

Nevşehir:

Evet yüzde 65,59 - 117 bin 446

Hayır -  34,41 -  61 bin 616

_____________________________________________________________

Niğde:

Evet yüzde 59,82 - 118 bin 150

Hayır - 40,18 -  79 bin 344

_____________________________________________________________

Ordu:

Evet yüzde 61,90 - 275 bin 344

Hayır yüzde 38,10 -  169 bin 481

_____________________________________________________________

Osmaniye:

Evet yüzde 57,81 - 169 bin 652

Hayır yüzde 42,19 -  123 bin 811

_____________________________________________________________

Rize:

Evet yüzde 75,56 - 155 bin 030

Hayır yüzde  24,44 -   50 bin 157

_____________________________________________________________

Sakarya:

Evet yüzde 68,08 -  412 bin 849

Hayır yüzde 31,92 - 193 bin 588

_____________________________________________________________

Samsun:

Evet yüzde 63,56 - 507 bin 267

Hayır yüzde  36,44 -  290 bin 837

_____________________________________________________________

Siirt:

Evet yüzde -  47,93 -  68.241

Hayır yüzde 52,07 -  74 bin 143

_____________________________________________________________

Sinop:

Evet yüzde 57,90 - 73 bin 488

Hayır yüzde 42,10 -  53 bin 437

_____________________________________________________________

Sivas:

Evet yüzde 71,30 -  262 bin 506

Hayır yüzde 28,70 -  105 bin 683

_____________________________________________________________

Şanlıurfa:

Evet yüzde 70,82 - 599 bin 092

Hayır yüzde 29,18 -   246 bin 812

_____________________________________________________________

Şırnak:

Evet yüzde 28,41 - 148 bin 213

Hayır yüzde 71,59 - 58 bin 828

_____________________________________________________________

Tekirdağ:

Evet yüzde 38,98 - 242 bin 626

Hayır yüzde 61,02 - 379 bin 812

______________________________________________________________

Tokat:

Evet yüzde 63,27 - 226 bin 999

Hayır yüzde 36,73 - 131 bin 772

_____________________________________________________________

Trabzon:

Evet yüzde 66,47 - 316 bin 298

Hayır yüzde 33,53 -  159 bin 573

_____________________________________________________________

Tunceli:

Evet yüzde 19,58 - 9 bin 844

Hayır yüzde 80,42 -  40 bin 429

_____________________________________________________________

Uşak:

Evet yüzde 47,04 - 109 bin 270

Hayır yüzde 52,96 -  123 bin 017

_____________________________________________________________

Van:

Evet yüzde 42,80 - 193 bin 667

Hayır yüzde 57,20 - 258 bin 800

_____________________________________________________________

Yalova:

Evet yüzde 49,73 - 71 bin 929

Hayır yüzde 50,27 -   72 bin 708

_____________________________________________________________

Yozgat:

Evet yüzde 74,24 - 179 bin 543

Evet yüzde 25,76 -  62 bin 291

_____________________________________________________________

Zonguldak:

Evet yüzde 49,33 - 186 bin 077

Hayır yüzde 50,67 -  191 bin 099