Başbakanlık ve Bakanlar Kurulu’nu kaldırarak Türkiye’de parlamenter sistemi sona erdiren ‘cumhurbaşkanlığı hükümet sistemi’ yüzde 48.6'ya "hayır" oyuna karşılık yüzde 51.4 "evet", oyuyla kabul edildi.
Katılım oranının yüzde 83,3 olarak gerçekleştiği referandumda 'evet' 24 milyon 325 bin 985, 'hayır' 23 milyon 189 bin 21 oy aldı. Referandumda oy farkı 1 milyon 136 bin 964 oldu, 1 milyon oy geçersiz sayıldı. Yurt dışından yapılan oylamada yüzde 40,83'e karşılık yüzde 59,17'yle 'evet' oyları yarışı önde bitirdi. CHP ve HDP Mühürsüz oy pusulaları ve zarfların kullanıldığı iddiasıyla 2,5 milyon oyun şüpheli olduğunu öne sürdü. YSK, yasada 'geçersiz' olarak nitelendirilen mühürsüz oy pusulaları ve zarflarla ilgili olarak "Bizden önceki kurulların da uygulamış olduğu bir karar" açıklamasını yaptı.
İstanbul ve Ankara'da "hayır" oyları yarışı "evet" oylarının önünde bitirdi. Sandıkların tamamının açıldığı İzmir'de "hayır" oyları yüzde 68,78'e yüzde 31,62 önde yer aldı. Bursa'da sandıkların tamamı açıldı, "evet" oyları yarışı yüzde 53,21'le yüzde 46,49'ın önünde bitirdi. Sandıkların tamımının açıldığı Diyarbakır'da "hayır" oyları yüzde 67,58'e 32,52 ile Adana'da yüzde 58,13'e yüzde 41,87 önde bitirdi. Sandıkların tamamı açılan Antalya'da da "hayır oyları yüzde 59,06'ya yüzde 40,94 ile yarışı önde bitirdi.
Cumhuriyet Halk Partisi (CHP) ve Halkların Demokratik Kongresi seçimlerde usulsüzlükler olduğu iddiasıyla Yüksek Seçim Kurulu'na (YSK) başvuracaklarını açıklarken, CHP Genel Başkan Yardımcısı Erdal Aksünger, geçersiz sayılması gereken 2,5 milyon oy olduğunu öne sürerek "İstedikleri kadar balkon konuşması yapsınlar. Hiçbir arkadaşımız seçim kurulundan ayrılmasın. Şimdiden herkese hayırlı olsun diyorum" dedi.
Muhalefetin iddialarıyla ilgili açıklama yapan YSK Başkanı Sadi Güven, mühürsüz pusula ve zarfların seçmen kusurundan değil, sandık kurullarının ihmalinden kaynakladığını belirtirken, "mühürsüz pusula ve zarfların, 1990, 1994 ve 2004 yılları da dahil olmak üzere daha önceki seçimlerde de onlarca kere geçerli sayıldığını" açıkladı. Hatanın siyasi parti temsilcilerinden oluşan sandık kurullarından kaynakladığını belirten Güven, bu nedenle seçmenlerin anayasal oy verme hakkını engellemiş olmamak için mühürsüz zarf ve oy pusulalarını geçerli sayıldığını vurguladı. Güven, saat 23:30 sıralarında karşısına karşısına çıktığı gazetecilerin "Karar yasağa uygun mu" sorusunu yanıtsız bırakarak basın toplatısı düzenlediği salondan ayrıldı.
Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan, parlamenter sistemi bitiren referandumla ilgili olarak "Şimdi bazı televizyonlarda filan aç tavuk kendini buğday ambarında sanarmış ya, bu neticeyi küçümsemeye gayret edenler var. Boşuna uğraşmayın. Atı alan Üsküdar’ı geçti, haberiniz yok" diye konuştu.
Sonuçları dakika dakika takip etmek için tıklayın
Referandumda yurt içinde 55 milyon 319 bin 222 seçmen için 167 bin 140 sandık kuruldu. Oy verme işlemi, doğudaki 32 ilde 07.00-16.00, diğer kentlerde 08.00-17.00 saatlerinde yapıldı. Oyların sayımı sürüyor.
Diyarbakır’da kan döküldü
Diyarbakır’ın Çermik ilçesine bağlı Yabanardı köyünde yapılan oylamada seçim sandıklarının kurulduğu köy okulunun bahçesinde iki grup arasında çıkan silahlı kavgada 3 kişi öldü. Çermik’e 30 kilometre uzaklıkta bulunan Yabanardı Köyü’nde seçim sandıklarının kurulduğu köy okulunun bahçesinde sabah saatlerinde iki grup arasında tartışma çıktı. Yerel kaynaklar, köyde bulunmayan seçmenlerin yerine oy kullanmak isteyen AKP'lilere engel olmak isteyen Avdo Yıldız ve oğlu Şeyhmus Yıldız’ın vurularak öldürüldüğünü öne sürdü. Saldırıda yaralanan İdris Yıldız da kaldırıldığı hastanede hayatını kaybetti. Köyde güvenlik önlemi alan Jandarma kavgaya müdahale edip olay ile ilgili soruşturma başlattı. Durumları ağır olan üç kişi de, Şanlıurfa'nın Siverek ilçesi Devlet Hastanesine kaldırılırken yolda hayatlarını kaybettiler. Olayın büyümemesi için köye takviye askeri birlikler gönderildi.
BBC Türkçe’nin sorularını yanıtlayan CHP İlçe Başkanı Mehmet Emin Ekinci, hayatını kaybeden köylüleri tanıdığını belirtti ve şunları aktardı:
“Sabah saatlerinde köyde gerginlik yaşandığı haberi üzerine jandarmayı aradım. 1115 numaralı sandıkta kavga olduğu söylendi. Köyün muhtarı Hıdır, amcasının oğlu Abdulrezak'ı ve oğlu Şehmus'u vurdu. Kavganın ‘Evet’ – ‘Hayır’ oyları yüzünden çıktığını öğrendik. Hıdır, AKP'liydi. Öldürülenler ise ‘Hayır’ oyu kullananlar. Hepsi akraba. Olayda yaralanan İdris'in de az önce hayatını kaybettiğini öğrendik. Olay kısaca ‘Evet’ – ‘Hayır’ kavgası maalesef."
Oy veren ilk lider Binali Yıldırım oldu
Siyasi parti liderleri arasında oyunu kullanan ilk isim AKP Genel Başkanı ve Başbakan Binali Yıldırım oldu. Yıldırım, oy kullanma işleminin ardından yaptığı açıklamada şunları söyledi:
"Vatandaşlık görevimizi yaptık, şimdi de işimize gücümüze bakacağız. Bugün Türkiye'nin her köşesinde, 81 vilayetimizde, ilçelerimizde, köylerimizde vatandaşlarımız huzur içerisinde, kardeşlik içinde medeni bir şekilde oylarını veriyorlar, tercihlerini yapıyorlar. Akşam olup sandıklar açılınca sonuçlar ortaya çıkacak. Çıkacak sonuç ne olursa başımızın tacıdır. Milletimizin verdiği karar, en güzel karardır. Teşekkür ediyorum."
Erdoğan: Halkımız süratle…
Oyunu İstanbul'un Üsküdar ilçesinde kullanan Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan, "Gazi Mustafa Kemal'in muasır medeniyetler seviyesinin üstüne çıkma hedefini yakalamak için, alışılmışın dışında bir tercih yapmamız lazım" diye konuştu. Erdoğan, “Bugünkü halk oylaması, bu referandum sıradan bir halk oylaması değil. Yeni yönetim sisteminin, değişim, dönüşüm tercihidir. Halkımız süratle adeta sıçramanın yolunu açmaya karar verecektir" dedi.
Oyunu Ankara’da ailesiyle birlikte kullanan CHP Genel Başkanı Kemal Kılçdaroğlu, "Türkiye'nin kaderini oyluyoruz. Bütün vatandaşlar sorumluluk duygusuyla oylarını kullanacaklar. İnşallah hayırlı bir sonuç çıkar ve hep birlikte Türkiye'nin temel sorunlarını tartışma imkanımız olur” diye konuştu.
MHP Genel Başkanı Devlet Bahçeli Ankara’da oyunu kullandıktan sonra kısa bir açıklama yaparak
"Vatandaşlık görevini yerine getiriyoruz. Siyaset yeni bir yapılanmaya gidecektir. Yüksek katılım da bunun bir gereğidir” dedi.
Eş genel başkanlar Selahattin Demirtaş ve Figen Yüksekdağ'ın dahil 13 milletvekili tutuklu bulunan HDP Sözcüsü Osman Baydemir de oyunu Ankara'da kullanan siyasiler arasında yer aldı
Tutuklu HDP’liler cezaevinde kullandı
HDP Eş genel başkanları Selahattin Demirtaş ve Figen Yüksekdağ, DBP Eş Genel Başkanı Sebahat Tuncel, 11 HDP’li milletvekili ve 83 belediye eşbaşkanı bulundukları cezaevinde oy kullandı.
Selahattin Demirtaş, Edirne F Tipi Kapalı Cezaevinde, Eş genel başkanı Yüksekdağ ise Kandıra F Tipi Kapalı Cezaevi’nde oy kullandı.
Yine tutuklu HDP’li milletvekilleri Çağlar Demirel, Gülser Yıldırım ve Besime Konca, Kocaeli 1 Nolu F Tipi Kapalı Cezaevi’nde, Nursel Aydoğan, Meral Danış Beştaş, Selma Irmak, Nihat Akdoğan ve Ayhan Bilgen, Silivri 9 Nolu Kapalı Cezaevi’nde, Abdullah Zeydan Edirne F Tipi Cezaevi’nde ve Ferhat Encu ve İdris Baluken de Kandıra F Tipi Kapalı Cezaevi’nde oylarını kullandı.HDP’li milletvekillerinin yanı sıra yerlerine kayyum atanan Diyarbakır Büyükşehir Belediyesi Eşbaşkanları Gültan Kışanak ve Fırat Anlı’nın da aralarında bulunduğu 83 belediye eş başkanı cezaevinde oy kullandı.
Engelli vatandaşın isyanı
İstanbul Eyüp Silahtarağa İlköğretim Okulu'nda bir engelli vatandaş, oy kullanmak için tekerlekli sandalyesini bırakıp elleriyle merdivenleri çıktı. Sosyal medyada gündem olan görüntülerde, engelli vatandaş, "Çekin çekin; asansör çalışmıyor diye oy kullanmaya böyle gitmek zorunda kaldım" diyor.
YSK: ‘Evet’ de geçerli sayılacak
Yüksek Seçim Kurulu Başkanı Sadi Güven, oy pusulalarıyla ilgili bir açıklama yaptı. 'TERCİH' mührü yerine 'EVET' mührü basılan ve arka yüzü yerine ön yüzüne mühür basılan oy pusulalarının geçerli olacağını söyledi:
“Yüksek Kurul, vatandaşın iradesinin sandığa doğru tecelli edebilmesi açısından, 298 sayılı yasa da buna izin verdiğinden 'TERCİH' mührü yerine 'EVET' mührünün basıldığı oy pusulalarının da geçerli olmasına karar vermiştir. Bazı sandık kurullarımızın da oy pusulalarının arka yüzlerini mühürlemeleri gerekirken ön yüzlerine mühür bastıkları anlaşılmıştır. Yüksek Kurul, bu oy pusulalarının da geçerli olmasını kararlaştırmıştır."
Eski başbakanlardan Erdoğan'a tebrik
Eski başbakanlardan Mesut Yılmaz, Yıldırım Akbulut ve Tansu Çiller, anayasa değişikliğinin halk oylaması sonucu kabul edilmesi dolayısıyla Cumhurbaşkanı Erdoğan'ı arayarak tebrik ettiler.
Sandıklar 32 ilde 16:00’da kapandı
Referandumda oy verme işleminin saat 07.00'de başladığı 32 ilde sandıklar saat 16.00 itibarıyla kapandı. Adıyaman, Ağrı, Artvin, Bingöl, Bitlis, Diyarbakır, Elazığ, Erzincan, Erzurum, Gaziantep, Giresun, Gümüşhane, Hakkari, Kars, Malatya, Kahramanmaraş, Mardin, Muş, Ordu, Rize, Siirt, Sivas, Trabzon, Tunceli, Şanlıurfa, Van, Bayburt, Batman, Şırnak, Ardahan, Iğdır ve Kilis bu iller arasında. Diğer illerde ise oy verme işlemi saat 17.00'ye kadar devam etti. Saat 17.00'de tüm illerde sandıkların kapanmasının ardından oyların sayımına geçildi.
Anadolu ajansı yüzde 66 ile başladı;
51,4 ile bitirdi
YSK'nın 18:00'de seçim yasaklarını kaldırmasının ardından Anadolu Ajansı, oy oranlarını sitesinden duyurdu. Yüzde 66 seviyesinde başlayan evet oyu karşısında farkı kapatan hayır oyları sandıkların yüzde 99,9'u açıldığında 'evet' ile farkı 1 milyon 300 bin oy seviyesine kadar indirdi. Sandıkların yüzde 99,9'u açıldığında 'evet' yüzde 51,4 seviyesinde bulunurken, 'hayır' oyları yüzde 48,6'da kaldı. İstanbul ve Ankara'da 'hayır' oyları 'evet' oylarını geçerken, Adana ve Antalya'da da 'hayır'ın yarışı önde biyirmesi 'sürpriz' olarak nitelendirildi.
Muhalefetten 'usulsüzlük' itirazı
CHP Genel Başkan Yardımcısı Erdal Aksünger "İki buçuk milyona yakın geçersiz sayılması gereken oy kabul edilmiştir" diyerek seçim sonuçlarına itiraz ettiklerini duyurdu. Aksünger, "İstedikleri kadar balkon konuşması yapsınlar. Hiçbir arkadaşımız seçim kurulundan ayrılmasın. Şimdiden herkese hayırlı olsun diyorum" dedi. HDP de referandum sonuçlarına ititraz edildiği bilgisi geldi.
Aksünger, şunları söyledi:
"Seçim Takip Merkezimizde biz sonuçları saniye saniye takip ediyoruz. Yüzde 70'i açılmış olan sandıkların, yüzde 99 olarak deklare edilmesi tam bir manipülasyondur. Şu anda 2,5 milyon oya itiraz ediyoruz. Neredeyse sandıkların yüzde 60'ında sıkıntı var.
"Şu an itibarıyla Türkiye'de bir kıyımla karşı karşıyayız, bu açık ve nettir. Biz sandıkların yüzde 60'ında manipülasyon yapıldığına inanıyoruz
"Seçim Takip Merkezimizde biz sonuçları saniye saniye takip ediyoruz. Yüzde 70'i açılmış olan sandıkların, yüzde 99 olarak deklare edilmesi tam bir manipülasyondur. Şu anda 2,5 milyon oya itiraz ediyoruz. Neredeyse sandıkların yüzde 60'ında sıkıntı var ve bu tamamen bir halk iradesine karşı devlet kıyımıdır. Bu seçim daha bitmedi. Sandık başlarındaki, ilçe seçim kurulularındaki arkadaşlarım son rakamlar girene kadar, oraları terk etmesin.
"İstedikleri kadar balkon konuşması yapsınlar, bu tamamen geçersizdir. Şimdiden ben, herkese 'hayırlı olsun' diyorum.
"Bitmiş gibi gösteriyorlar, seçim bitmedi, biz de burada sabaha kadar takip edeceğiz."
Tezcan: Sahtecilik, YSK eliyle yapılıyor
CHP Genel Başkan Yardımcısı Bülent Tezcan da Yüksek Seçim Kurulu’nun (YSK) mühürsüz oy pusulalarının ve zarfların geçerli olacağına yönelik açıklamasına ilişkin olarak, “Bu, seçimlerde sahteciliğe Yüksek Seçim Kurulu eliyle izin verilmesi demektir” dedi.
HDP: 3'te 2'sine itiraz edeceğiz
HDP Genel Merkezi’nin resmi Twitter hesabında da sandıkların 3’te 2’sine itiraz edileceği duyuruldu. HDP’nin Twitter üzerinden yaptığı açıklama şöyle:
“Sonuç evet de çıksa hayır da, sandıkların 3'te 2'sine itiraz edeceğiz. Bize ulaşan veriler, 3-4 puan düzeyinde manipülasyona işaret ediyor.”
Özdağ: Kabul edilebilecek bir şey değil
MHP'den ihraç edilen Gaziantep Milletvekili Ümit Özdağ da, FOX TV'de katıldığı canlı yayında YSK “Mühürsüz pusulalardaki oyların sayılacağı" kararına tepki gösterirken şunları söyledi:
"Meşru kabul edilmesi hukuken kabul edilebilecek bir şey değil. Dışarıdan gelmediğinin ispatlanması durumunda. Kim ispatlayacak bunu? Kendisi ilan etmiş, demiş ki bu mühürlü tutanaklarla ancak olur, ondan sonra AKP’li bir üye gün içinde sandıklar açıldıktan sonra itiraz ediyor, itiraz üzerine karar alıyor. Buna göre de bir sayım yapılıyor."
Akşener: Yüzde 52 "Hayır"
MHP Genel Başkan adaylarından Meral Akşener, FOX TV'de şu açıklamayı yaptı. Akşener'in açıklaması şöyle:
"Sayın Özdağ’ın söylediği bu mühürsüz oy pusulalarıyla ilgili bu bir skandaldır. YSK’nın bunu kabul etmesi büyük bir skandaldır. Bu konu üzerinde arkadaşlarımız, 2 vekil arkadaşımız YSK’da. Gereken itirazları yapıyorlar. YSK bünyesinden aldığımız bilgi henüz çıkan sonuçları YSK girememiş. Yavaş veri giriliyor. Şu an itibarıyla 52 “Hayır” 48 “Evet” şeklinde görülüyor. Bu bilgiyi YSK’ya giden iki vekil arkadaşımız. Daha tamamlanmamış veriler."
Başbakan: Demokrasi tarihinde yeni bir sayfa
AKP Genel Başkanı ve Başbakan Binali Yıldırım, AKP Genel Merkezi'nin balkonunda vatandaşlara hitap etti.
Başbakan Yıldırım, "Bugün ilk kez bu halk oylamasında sandığa giden 1 milyon 269 bin gencimizi özellikle kutluyorum" dedi.
Yıldırım, "Cumhurbaşkanlığı hükümet sistemini öngören halk oylaması, gayri resmi sonuçlara göre 'evet' ile neticelenmiştir. Cenabı Mevlam hayırlı uğurlu eylesin. Yüksek bir katılımla sandık başına giderek tercihini yapan, demokrasimize sahip çıkan bütün vatandaşlarımıza şükranlarımı sunuyorum, teşekkür ediyorum" diye konuştu.
Başbakan Yıldırım, "Cumhurbaşkanlığı hükümet sistemini öngören halk oylaması, gayri resmi sonuçlara göre 'evet' ile neticelenmiştir. Cenabı Mevlam hayırlı uğurlu eylesin. Yüksek bir katılımla sandık başına giderek tercihini yapan, demokrasimize sahip çıkan bütün vatandaşlarımıza şükranlarımı sunuyorum, teşekkür ediyorum" dedi.
Başbakan Yıldırım, "Huzur içinde neticelenen bu oylama, demokrasi tarihimizde milletin kendi kararıyla verdiği bir seçimdir. Demokrasi tarihimizde bu oylamayla yeni bir sayfa açılmıştır. Herkes emin olsun ki çıkan bu sonucu halkımızın refahı, huzuru için en güzel şekilde değerlendireceğiz" görüşünü dile getirdi.
"Bu halk oylamasının kaybedeni yoktur kazananı aziz milletimdir"
Başbakan Yıldırım şöyle devam etti:
"Yola çıkarken söylediğimiz gibi 'Halkın iradesi nasıl tecelli ederse o sonuç, başımızın tacıdır' dedik. Halkımız, seçimini yapmış, Cumhurbaşkanlığı Yönetim Sistemi'ne olur vermiştir. Bu ülke, bu millet, artık hiçbir vesayete, hiçbir harici müdahaleye, hiçbir tehdide boyun eğmeyeceğini bir kez daha göstermiştir
Elbette farklı düşüncelerimiz, farklı çözüm önerilerimiz olacak ama neticede birliğimizi, beraberliğimizi gözümüz gibi koruyacağız. Demokrasimizin güzelliği de budur. Farklı fikirlere sahip olmak hiçbir şekilde birbirine üstünlük sağlamak demek değildir.
Bu halk oylamasının kaybedeni yoktur. Kazanan Türkiye'dir, kazanan aziz milletimdir.
Bu seçimlerle 15 Temmuz alçak darbe girişimini yapan terör örgütüne, bölücü terör örgütüne, Türkiye'ye düşmanlık yapan dış mihraklara en güzel cevabı milletimiz sandıkta vermiştir.
Meydanlarda farklı şeyler söyledik, millete farklı şeyler anlattık ama son sözü millet söyledi, 'Evet' dedi, noktayı koydu.
Bu süre içinde Türkiye'ye müdahil olmak isteyenler, Türkiye'nin ayağına basmak isteyenler bugün bir mahcubiyeti yaşamışlardır. Onların dediği değil, Türkiye'nin, milletin dediği oldu."
Erdoğan: Boşuna uğraşmayın, atı alan Üsküdar'ı geçti!
Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan, anayasa değişikliği teklifinin referandumda kabul edilmesiyle ilgili olarak "Şimdi bazı televizyonlarda filan aç tavuk kendini buğday ambarında sanarmış ya, bu neticeyi küçümsemeye gayret edenler var. Boşuna uğraşmayın. Atı alan Üsküdar’ı geçti, haberiniz yok" diye konuştu.
YSK: Daha önceki kurulların aldığı karar
Muhalefetin iddialarıyla ilgili açıklama yapan YSK Başkanı Sadi Güven, mühürsüz pusula ve zarfların seçmen kusurundan değil, sandık kurullarının ihmalinden kaynakladığını belirtirken, "mühürsüz pusula ve zarfların, 1990, 1994 ve 2004 yılları da dahil olmak üzere daha önceki seçimlerde de onlarca kere geçerli sayıldığını" açıkladı. Hatanın siyasi parti temsilcilerinden oluşan sandık kurullarından kaynakladığını belirten Güven, bu nedenle seçmenlerin anayasal oy verme hakkını engellemiş olmamak için mühürsüz zarf ve oy pusulalarını geçerli sayıldığını vurguladı. Güven, saat 23:30 sıralarında karşısına karşısına çıktığı gazetecilerin "Karar yasağa uygun mu" sorusunu yanıtsız bırakarak basın toplatısı düzenlediği salondan ayrıldı.
İşte kabul edilen
'cumhurbaşkanlığı hükümet sistemi'
- Cumhurbaşkanı 40 yaşını doldurmuş, yükseköğrenim yapmış, milletvekili seçilme yeterliliğine sahip Türk vatandaşları arasından seçilecek.
- Cumhurbaşkanının görev süresi beş yıl olacak, bir kişi en fazla iki kez cumhurbaşkanı seçilebilecek. Ancak Meclis, cumhurbaşkanının ikinci döneminde seçimlerin yenilenmesine karar verecek olursa cumhurbaşkanı bir kez daha aday olabilecek. Anayasa değişikliğinde ilk genel seçimlerin 2019 Kasım’da yapılmasını öngörülüyor.
- 100 bin seçmenin imzasıyla cumhurbaşkanlığı seçimleri için aday gösterilebilecek.
- Referandum ile yapılacak cumhurbaşkanı seçiminde geçerli oyların salt çoğunluğunu alan aday seçilecek. İlk oylamada bu çoğunluk sağlanamazsa, oylamayı izleyen ikinci Pazar günü ikinci oylama yapılacak. İkinci oylamaya, ilkinde en çok oy alan iki aday katılacak ve geçerli oyların çoğunluğunu alan aday cumhurbaşkanı seçilecek.
Cumhurbaşkanının yetkileri
- Cumhurbaşkanı ‘devletin başı’ olarak yürütme yetkisini kullanacak. Başbakanlık kaldırılacak.
- Kanunları yayımlayacak ve tekrar görüşülmek üzere Meclis’e geri gönderebilecek. Kanunların anayasaya aykırılığı gerekçesiyle AYM’ye iptal davası açabilecek.
- Yardımcılarını ve bakanları atayacak ve görevlerine son verecek. Cumhurbaşkanının hastalığı ve yurt dışına çıkması durumlarında yerine bir yardımcısı vekalet edecek ve cumhurbaşkanı yetkilerini kullanabilecek.
- Üst düzey kamu yöneticilerini atayacak ya da görevlerine son verecek.
- Yürütme yetkisine ilişkin konularda kararname çıkarabilecek, temel hak ve hürriyetler ile siyasi hak ve hürriyetler kararname kapsamı dışında olacak. Kanunda açıkça düzenlenen konularda da cumhurbaşkanlığı kararnamesi çıkarılamayacak. Kanunların uygulanması için yönetmelik çıkarabilecek.
- ‘Tabii afet, ağır ekonomik bunalım, savaş, savaşı gerektirecek durumun baş göstermesi, seferberlik, ayaklanma, kuvvetli kalkışma, şiddet hareketlerinin yaygınlaşması’ gibi hallerde OHAL ilan edebilecek. OHAL döneminde çıkarılacak cumhurbaşkanlığı kararnameleri, olağan dönemdeki sınırlamalara tabi olmayacak ve bu çerçevede cumhurbaşkanı temel hak ve hürriyetlerle ilgili kararname düzenleyebilecek.
- Bütçeyi yapacak. Bütçe kanunu, süresinde yürürlüğe konmazsa geçici bütçe kanunu çıkarılacak.
- Ekonomik ve Sosyal Konsey, ekonomik ve sosyal politikaların oluşturulmasında cumhurbaşkanına istişari nitelikte görüş bildirecek (Mevcut sistemde başbakana bildiriyordu).
- Yükseköğretim Kurulu, üniversitelerce seçilen adaylar arasından cumhurbaşkanınca atanan üyeler ve cumhurbaşkanınca doğrudan seçilen üyelerden oluşacak.
Cumhurbaşkanının denetlenmesi
- Cumhurbaşkanı hakkında bir suç işlediği iddiasıyla Meclis üye tam sayısının salt çoğunluğunun vereceği önergeyle soruşturma açılması istenebilecek. Meclis, soruşturma açılmasına üye tam sayısının beşte üçünün gizli oyuyla karar verebilecek. Meclis, üye tam sayısının üçte ikisinin gizli oyuyla Yüce Divan’a sevk kararı alabilecek. Mevcut anayasadaki düzenlemede Cumhurbaşkanı vatana ihanet dışında bir suçtan yargılanamıyor. Bunun için de Meclis tam sayısının üçte birinin teklifi ve beşte üçünün kabul oyu gerekiyor.
- Bakanlıkların kurulması, kaldırılması, görevleri ve yetkileri ile teşkilat yapısı cumhurbaşkanlığı kararnamesiyle düzenlenecek.
Meclis’te neler değişiyor?
- Meclis seçimleri dört yılda değil, beş yılda bir düzenlenecek. Cumhurbaşkanlığı seçimleri de beş yılda bir yapılacak. İki seçim bir arada ve aynı gün olacak. Bu çerçevede Meclis’in bir sonraki seçimi ve cumhurbaşkanı seçimi için 3 Kasım 2019 belirlendi, ancak erken seçim ihtimali de sıklıkla konuşuluyor.
- Genel seçime bir yıl ve daha az kalmışsa Meclis seçimi cumhurbaşkanı seçimi ile yenilenecek.
- Meclis, denetim yetkisini ‘meclis araştırması, genel görüşme, meclis soruşturması, yazılı soru’ yollarıyla kullanabilecek. Ancak ‘gensoru’ Meclis’in yetkileri arasından çıkacak.
- Bakanlar kabine dışından atanacak. Milletvekilleri, cumhurbaşkanı yardımcısı ve bakan olarak atanırsa Meclis üyelikleri sona erecek. Bu düzenleme, ‘Hayır’cephesinin seçilmişlerin değil atanmışların hükümetinin kurulacağı eleştirilerine neden oluyor.
- Meclis, üye tam sayısının beşte üç çoğunluğuyla seçimlerin yenilenmesine karar verebilecek. Cumhurbaşkanının seçimlerin yenilenmesini istemesi durumunda ise önünde bir engel olmayacak ancak bu durumda kendisinin de seçimi yenilenecek.
- Milletvekili sayısı 550’den 600’e çıkacak.
- Milletvekili seçilme yaşı 25’ten 18’e indirilecek. Ancak askerlikle ilişiği olanlar bu kapsam dışında kalacak. Cumhurbaşkanı Erdoğan 18 yaşında milletvekili olanların askerlikten muaf olacağını söylemişti.
Yargıdaki düzenlemeleri
- Disiplin mahkemeleri dışında askeri mahkemeler kurulamayacak.
- Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kurulu’nun ismi Hâkimler ve Savcılar Kurulu olarak değişerek, üye sayısı 22’den 13’e, daire sayısı da üçten ikiye düşürülecek. Adalet Bakanı ve müsteşarının doğal üye olacağı kurulun dört üyesini cumhurbaşkanı, yedisini Meclis seçecek.
- Askeri yargıdan gelen üyelerin çıkarılmasıyla Anayasa Mahkemesi’nin (AYM) üye sayısı 15’e indirilecek. Üyelerin üçünü Meclis, geriye kalan 12 üyeyi ise cumhurbaşkanı atayacak. AYM Genel Kurulu en az 12 yerine en az 10 üyeyle toplanabilecek.
- Mili Güvenlik Kurulu’nun (MGK) yapısında da değişiklik yapılarak, Jandarma Genel Komutanı'na yer verilmeyecek.
- ‘Evet’ çıkması durumunda kanunun yayın tarihinden itibaren en geç altı ay içinde Meclis, gerekli içtüzük değişiklikleri ve diğer kanuni düzenlemeleri yapacak.
- ‘Cumhurbaşkanı seçilenin partisiyle ilişiği kesileceğine’ dair hükmün kaldırılması, askeri yargı ve HSYK’yla ilgili maddeler değişikliğin Resmi Gazete’de yayın tarihinde yürürlüğe girerken, cumhurbaşkanlığı kararnamesiyle düzenleneceği belirtilen değişiklikler ise yeni seçilecek cumhurbaşkanının göreve başlama tarihinden itibaren en geç altı ay içinde cumhurbaşkanı tarafından düzenlenecek.
İl il referandum sonuçları
Resmi olmayan verilere göre il il referandum sonuçları şöyle:
Adana:
Evet yüzde 42,19 - 529.376
Hayır yüzde 57,81 - 725.403
__________________________________________
Adıyaman:
Evet yüzde 69,84 - 230.420
Hayır yüzde 30,16 - 99.483
___________________________________________
Afyonkarahisar:
Evet yüzde 64,53 - 280 bin 128
Hayır yüzde 35,47 - 154 bin 005
___________________________________________
Ağrı:
Evet yüzde yüzde 43,19 - 87 bin 162
Hayır yüzde 56,81 - 114 bin 640
_____________________________________________
Aksaray:
Evet yüzde 75,57 - 162 bin 789
Hayır yüzde 24,43 - 52 bin 620
___________________________________________
Amasya:
Evet yüzde 56,31 - 121 bin 267
Hayır yüzde 43,69 - 94 bin 093
__________________________________________
Ankara:
Evet yüzde 48,87 - 1 milyon 669 bin 047
Hayır yüzde 51,13 - 1 milyon 746 bin 320
________________________________________
Antalya:
Evet yüzde 40,96 - 574 bin 486
Hayır yüzde 59,04 - 827 bin 932
____________________________________________
Ardahan:
Evet yüzde 44,36 - 23 bin 460
Hayır yüzde 55,64 - 29 bin 420
_______________________________________________
Artvin:
Evet yüzde 46,98 - 49 bin 948
Hayır yüzde 53,02 - 56 bin 374
_________________________________________________
Aydın:
Evet yüzde 35,74 - 245 bin 415
Hayır yüzde 64,26 - 441 bin 290
________________________________________________
Balıkesir:
Evet yüzde 45,58 - 369 bin 257
Hayır yüzde 54,42 - 440 bin 820
________________________________________________
Bartın:
Evet yüzde 56,13 - 67 bin 751
Hayır yüzde 43, 87 - 52 bin 944
_________________________________________________
Batman:
Evet yüzde 36,52 - 96 bin 298
Hayır yüzde 63,48 - 167 bin 368
__________________________________________________
Bayburt
Evet yüzde 81,67 - 37 bin 620
Hayır yüzde 18,33 - 8 bin 446
_________________________________________________
Bilecik:
Hayır yüzde 51,11 - 68.896
Evet yüzde 48,89 - 65 bin 896
_____________________________________________________
Bingöl:
Evet yüzde 72,67 - 95 bin 959
Hayır yüzde 27,33 - 36 bin 087
____________________________________________________
Bitlis:
Evet yüzde 59,36 - 87 bin 871
Hayır yüzde 40, 64 - 60 bin 163
______________________________________________________
Bolu:
Evet yüzde 62,29 - 120 bin 732
Hayır yüzde 37,71 - 73 bin 103
______________________________________________________
Burdur:
Evet yüzde 51,73 - 87 bin 393
Hayır yüzde 48,27 - 81 bin 556
________________________________________________________
Bursa:
Evet yüzde 53,21 - 987 bin 630
Hayır yüzde 46,79 - 868 bin 388
_______________________________________________________
Çanakkale:
Evet yüzde 39,55 - 139 bin 995
Hayır yüzde 60,45 - 213 bin 940
________________________________________________________
Çankırı:
Evet yüzde 73,46 - 79 bin 872
Hayır yüzde 26,54 - 79 bin 872
________________________________________________________
Çorum:
Evet yüzde 64,57 - 219 bin 690
Hayır yüzde 35,43 - 120 bin 548
_______________________________________________________
Denizli
Evet yüzde 44,58 - 289 bin 637
Hayır yüzde 55,42 - 360 bin 079
__________________________________________________________
Diyarbakır:
Evet yüzde 32,42 - 251 bin 740
Hayır yüzde 67,58 - 524 bin 827
__________________________________________________________
Düzce:
Evet yüzde 70,55 - 163 bin 955
Hayır yüzde 29,45 - 68 bin 427
_________________________________________________________
Edirne:
Evet yüzde 29,50 - 78 bin 877
Hayır yüzde 70,50 - 188 bin 469
_________________________________________________________
Elazığ:
Evet yüzde 71,82 - 240 bin 773
Hayır yüzde 28,18 - 94 bin 449
________________________________________________________
Erzincan:
Evet yüzde 60,50 - 80 bin 908
Hayır yüzde 39,50 - 52 bin 816
_______________________________________________________
Erzurum:
Evet yüzde 74,50 - 300 bin 545
Hayır yüzde 25,50 - 102 bin 869
______________________________________________________
Eskişehir:
Evet yüzde 42,43 - 236 bin 807
Hayır yüzde 57,57 - 321 bin 273
_____________________________________________________
Gaziantep:
Evet yüzde 62,44 - 603 bin 894
Hayır yüzde 37,56 - 363 bin 198
______________________________________________________
Giresun:
Evet yüzde 61,69 - 164 bin 575
Hayır yüzde 38,31 - 102 bin 219
_________________________________________________________
Gümüşhane:
Evet yüzde 75,16 - 54 bin 614
Hayır- yüzde 24,84 - 18 bin 050
__________________________________________________________
Hakkâri
Evet yüzde 32,53 - 41 bin 174
Hayır yüzde 67,47 - 85 bin 410
___________________________________________________________
Hatay:
Evet yüzde 45,64 - 401bin 057
Hayır yüzde 54,36 - 477 bin 724
___________________________________________________________
Iğdır:
Evet yüzde 34,86 - 30 bin 844
Hayır yüzde 65,14 - 57 bin 629
____________________________________________________________
Isparta:
Evet yüzde 56,04 - 148 bin 868
Hayır yüzde 43,96 - 116 bin 775
____________________________________________________________
İstanbul:
Evet yüzde 48,65 - 4 milyon 479 bin 493
Hayır yüzde 51,35 - 4 milyon 727 bin 994
_____________________________________________________________
İzmir:
Evet yüzde 31,22 - 870 bin 860
Hayır yüzde 68,78 - 1 milyon 918 bin 700
_____________________________________________________________
Kahramanmaraş:
Evet yüzde 73,95 - 458 bin 093
Hayır yüzde 26,05 - 161 bin 386
_____________________________________________________________
Karabük:
Evet yüzde 60,73 - 89 bin 042
Hayır yüzde 39,27 - 57 bin 574
____________________________________________________________
Karaman:
Evet yüzde 63,85 - 94 bin 247
Hayır yüzde 36,15 - 53 bin 370
_____________________________________________________________
Kars:
Evet yüzde 50,99 - 70 bin 893
Hayır yüzde 49,01 - 68 bin 131
___________________________________________________________
Kastamonu:
Evet yüzde 64,84 - 147 bin 554
Hayır yüzde 35,16 - 80 bin 015
_____________________________________________________________
Kayseri:
Evet yüzde 67,75 - 557 bin 172
Hayır yüzde 32,25 - 265 bin 203
_____________________________________________________________
Kırıkkale
Evet yüzde 62,44 - 103 bin 614
Hayır yüzde 37,56 - 62 bin 335
_____________________________________________________________
Kırklareli:
Evet yüzde 28,63 - 68 bin 468
Hayır yüzde 71,37 - 170 bin 688
_____________________________________________________________
Kırşehir:
Evet yüzde 53,30 - 72 bin 362
Hayır- 46,70 - 63 bin 389
_____________________________________________________________
Kilis:
Evet yüzde 64,13 - 44 bin 513
Hayır yüzde 35,87 - 24 bin 895
_____________________________________________________________
Kocaeli:
Evet yüzde 56,69 - 650 bin 174
Hayır yüzde 43,31 - 496 bin 716
_____________________________________________________________
Konya:
Evet yüzde 72,88 - 928 bin 481
Hayır yüzde 27,12 - 345 bin 588
_____________________________________________________________
Kütahya:
Evet yüzde 70,29 - 261 bin 242
Hayır yüzde 29,71 - 110 bin 410
______________________________________________________________
Malatya:
Evet yüzde 69,57 - 323 bin 631
Hayır yüzde 30,43 - 141 bin 537
_____________________________________________________________
Manisa:
Evet yüzde 45,66 - 417 bin 242
Hayır 54,34 - 496 bin 585
_____________________________________________________________
Mardin:
Evet yüzde 40,96 - 149 bin 558
Hayır yüzde 59,04 - 215 bin 581
____________________________________________________________
Mersin:
Evet yüzde 35,99 - 387 bin 627
Hayır yüzde 64,01 - 689 bin 508
____________________________________________________________
Muğla:
Evet yüzde 30,69 - 184 bin 369
Hayır yüzde 69,31 - 416 bin 454
_____________________________________________________________
Muş:
Evet yüzde 50,60 - 87 bin 318
Hayır yüzde 49,40 - 85 bin 262
_____________________________________________________________
Nevşehir:
Evet yüzde 65,59 - 117 bin 446
Hayır - 34,41 - 61 bin 616
_____________________________________________________________
Niğde:
Evet yüzde 59,82 - 118 bin 150
Hayır - 40,18 - 79 bin 344
_____________________________________________________________
Ordu:
Evet yüzde 61,90 - 275 bin 344
Hayır yüzde 38,10 - 169 bin 481
_____________________________________________________________
Osmaniye:
Evet yüzde 57,81 - 169 bin 652
Hayır yüzde 42,19 - 123 bin 811
_____________________________________________________________
Rize:
Evet yüzde 75,56 - 155 bin 030
Hayır yüzde 24,44 - 50 bin 157
_____________________________________________________________
Sakarya:
Evet yüzde 68,08 - 412 bin 849
Hayır yüzde 31,92 - 193 bin 588
_____________________________________________________________
Samsun:
Evet yüzde 63,56 - 507 bin 267
Hayır yüzde 36,44 - 290 bin 837
_____________________________________________________________
Siirt:
Evet yüzde - 47,93 - 68.241
Hayır yüzde 52,07 - 74 bin 143
_____________________________________________________________
Sinop:
Evet yüzde 57,90 - 73 bin 488
Hayır yüzde 42,10 - 53 bin 437
_____________________________________________________________
Sivas:
Evet yüzde 71,30 - 262 bin 506
Hayır yüzde 28,70 - 105 bin 683
_____________________________________________________________
Şanlıurfa:
Evet yüzde 70,82 - 599 bin 092
Hayır yüzde 29,18 - 246 bin 812
_____________________________________________________________
Şırnak:
Evet yüzde 28,41 - 148 bin 213
Hayır yüzde 71,59 - 58 bin 828
_____________________________________________________________
Tekirdağ:
Evet yüzde 38,98 - 242 bin 626
Hayır yüzde 61,02 - 379 bin 812
______________________________________________________________
Tokat:
Evet yüzde 63,27 - 226 bin 999
Hayır yüzde 36,73 - 131 bin 772
_____________________________________________________________
Trabzon:
Evet yüzde 66,47 - 316 bin 298
Hayır yüzde 33,53 - 159 bin 573
_____________________________________________________________
Tunceli:
Evet yüzde 19,58 - 9 bin 844
Hayır yüzde 80,42 - 40 bin 429
_____________________________________________________________
Uşak:
Evet yüzde 47,04 - 109 bin 270
Hayır yüzde 52,96 - 123 bin 017
_____________________________________________________________
Van:
Evet yüzde 42,80 - 193 bin 667
Hayır yüzde 57,20 - 258 bin 800
_____________________________________________________________
Yalova:
Evet yüzde 49,73 - 71 bin 929
Hayır yüzde 50,27 - 72 bin 708
_____________________________________________________________
Yozgat:
Evet yüzde 74,24 - 179 bin 543
Evet yüzde 25,76 - 62 bin 291
_____________________________________________________________
Zonguldak:
Evet yüzde 49,33 - 186 bin 077
Hayır yüzde 50,67 - 191 bin 099