Türkiye'nin casuslukla suçladığı ve önce tutuklanan sonra ev hapsi kararı verilen rahip Brunson gerginliği ile beraber ABD’nin Türkiye’ye yaptırım uygulama kararı geçtiğimiz hafta doların sert tepki vermesine neden oldu.
Bianet'ten Hikmet Adal'ın haberine göre, Çarşamba günü Türk diplomatlardan oluşan 9 kişilik bir grup yaşanan siyasi krizi çözebilmek ve doların ateşini söndürebilmek adına ABD’ye gitti. İki ülkenin karşılıklı taleplerini ilettiği görüşmelerden sonuç çıkmayınca Türk heyeti dün itibariyle Türkiye’ye döndü.
ABD basınında yeni yaptırımların uygulamaya sokulacağı yönündeki haberlerin ardından 5,28’den açılan Dolar/TL kuru gün içerisinde 5,57’ye kadar yükseldi ve günü 5,54’ten kapattı.
Erdoğan ve Albayrak'ın açıklamaları doları durduramadı
Sürekli yukarı doğru tırmanan Dolar kurunu ve enflasyonu dizginlemek için Erdoğan Bayburt’ta konuştu. “Yastık altı dövizleri bozdurun” dedi. Erdoğan’ın konuşması sırasında kur artmaya devam etti. Dolar: 6,20
Erdoğan’ın konuşmasının ardından Hazine ve Maliye Bakanı Berat Albayrak, İstanbul’da “Yeni Ekonomi Modeli" tanıttı. Erdoğan’ın konuşması sırasında artan kur, Albayrak’ın tanıtımında da durdurulamadı. Dolar: 6,60
TL gün içersinde yüzde 17, ayın ilk 10 gününde yüzde 32 değer kaybetti
Sadece bugün yaşanan gelişmelerde TL yüzde 17’ye yakın değer kaybetti. Ağustos ayında toplam değersizleşme ayın ilk 10 gününde yüzde 32’yi buldu. TL'nin Dolar karşısındaki yıllık düşüşü rekor seviyelerde diyebiliriz. Öyle ki bir yılda yüzde 50'den fazla.
Elbette TL sadece Dolar karşısında değer kaybetmiyor. Diğer gelişen ve gelişmekte olan para birimleri karşısında hızla eriyor.
Bu haberi yayına hazırlandığı saatlerde Euro 7,24 seviyelerinde, İngiliz Sterlini ise 8,12 seviyelerinde seyrediyordu.
Dolar/TL kurunun bu seviyelere gelmesinin tek nedeni Türkiye’nin ABD ile yaşadığı siyasi sıkıntılar değil. Türkiye içinde yaşanan siyasi olumsuzluklar ve ekonomiden, eğitime yaşanan tüm olayların negatif yönlü olması dövizin hızla artmasında bir etken.
Dolar/TL kurunda yaşanan dalgalanmalardan hareketle 1990’lı yıllardan bugüne TL’nin Dolar karşısında en çok değer kazandığı ve değer kaybettiği zamanlara bakalım:
22 Şubat 2001 (2001 Ekonomik Krizi)
Cumhuriyet tarihinin en büyük ekonomik krizine neden olay. 21 Şubat 2001 tarihinde Milli Güvenlik Kurulu’nda (MGK) Cumhurbaşkanı Ahmet Necdet Sezer ile Başbakan Bülent Ecevit arasında yaşanan Anayasa kitapçığı fırlatma gerilimi, zaten kötüye giden ekonomiyi krize taşıdı.
Olay, hükümetin 14 aydan beri izlediği sıkı para politikalarında değişikliğe neden oldu. Hükümet serbest kur rejiminden, dalgalı kur rejimine geçiş yaptı. Merkez Bankası’nın gecelik faizleri 7 bin 500 puana kadar yükseldi.
Türk lirası bir önceki güne kıyasla yüzde 52,73 değer kaybetti. Devam eden günlerde, 3 Mart 2001 tarihinde TL, Dolar karşısında 9,07 değer kaybetti.
6 Nisan 1994 (5 Nisan Kararları)
5 Nisan 1994’te Tansu Çiller hükümeti, “enflasyonu ve faizi hızla düşürmek, TL’de istikrar sağlamak” amacıyla 5 Nisan Kararları’nı açıkladı. Bunun için piyasaya yüksek miktarda para sürdü.
O dönem Ekonomik İstikrar Paketi adı verilen bu yöntem piyasada yüksek likidite akışına neden olarak faizi düşürmek yerine, dövize hücuma neden oldu.
Başta akaryakıt olmak üzere kitle iletişim ürünlerine yüzde yüze yakın zam geldi. Hükümet daha sonra üç aylık 38 trilyona yakın tasarruf paketi açıkladı.
Dolar 6 Nisan 1994 tarihinde bir önceki güne oranla yüzde 25,78 değer kazandı. Devam eden günlerde Dolar iki katına yakın bir değerlenme kazandı.
16 Mart 1994 tarihinde Dolar, Türk Lirası karşısında yüzde 13,93, aynı yılın 19 Ocak tarihinde yüzde 11,11 değer kazandı.
4 Mart tarihinde yüzde 10,07, 25 Mart tarihinde 9,62 değer kazandı.
İki günlük resmi değer düşürme (devalüasyon) oranı yüzde 78’i buldu.
Ekim 2008 (2008-2012 Küresel Ekonomik Kriz)
2007 yılında Amerika’da Morgage Krizi olarak başlayan kriz 2008 yılında tüm dünyayı etkileyerek Küresel Ekonomik Krize dönüştü.
Krizden çıkmak ve toparlak için adımlar atan ABD Merkez Bankası FED, dünya çapındaki doları ülkeye çağırmaya başladı.
Yaşanan bu gelişmelerden Türkiye ekonomisi de etkilendi.
15 Ekim 2018 tarihinde ve onu takip eden 22 Ekim gününde Türk Lirası Dolar karşısında toplam yüzde 15,48 değer kaybetti. Ay boyunca kayıp yüzde 27’leri buldu.
Mayıs – Temmuz 2016 (FED Kararları)
Türkiye’de açıklanan enflasyon raporunun ardından FED ve Japon Merkez Bankası’nın (BOJ) faiz toplantına TL aşırı tepki verdi. TL, Dolar karşısında yüzde 9’a yakın değer kaybetti.