Prostat bir salgı bezidir ve hemen mesane’nin (idrar kesesi) altındadır. İdrar, idrar kanalının içinden geçerek akar ve penis’ten atılır. İdrar kanalı ise penis’e prostat’ın içinden geçerek ulaşır. Kısaca prostat bezi idrar kanalını bir yüzük gibi sarmaktadır. İşte bu nedenle prostat büyüdüğü zaman bu yolun tıkanmasına yol açmakta ve kişide şikayetler başlamaktadır.
Prostatın vücuttaki görevi, meniyi oluşturan sıvının bir kısmını oluşturmak ve spermlerin beslenmesine yardımcı olmaktır.
Prostat hastalıkları nelerdir?
Prostat büyümesi (iyi huylu), Erkeklerin yaşları ilerledikçe (özellikle 50 yaş sonrası) prostat’ın boyutu artar, büyümeye başlar. Buna tıp dilinde Benign Prostat Hiperplazisi (BPH) denmektedir. BPH (İyi huylu prostat büyümesi) kanser değildir. BPH 60 yaşına gelmiş erkeklerin % 60’ında bulunur ve bu yaşı geçmiş erkeklerin % 40’ında şikayetlere yol açar. Dolayısı ile özellikle 50 yaşından sonra çok sık rastlanan bir durumdur.
Prostat iltihabı (Prostatit), Prostatit, prostat bezinin iltihabi hastalığıdır, enfeksiyon sonucu oluşur. Daha genç yaşlarda görülebilir. İdrar yapma ile ilgili yakınmalara ateş, titreme, ağrı gibi bulgular da eşlik edebilir. Genellikle antibiyotikler ile tedavi edilir.
Prostat kanseri, İyi huylu büyümeden farklı bir rahatsızlıktır. 70 yaşından sonra yaklaşık 10 erkekten 4’ünde prostat kanserine rastlanabilir, fakat bu kişilerin çoğunun hayatını etkilememekte hatta farkına bile varılmamaktadır. Bununla beraber, daha genç yaşta bu rahatsızlığa yakalananlar için hayatı tehdit edici olabilmektedir. Burada kanserin patolojik grade’i (derecesi) önemlidir.
Prostat büyümesinde şikayetler ve bulgular nelerdir?, Prostat büyüdükçe idrar kanalını sıkıştırarak tıkamaya başlar ve idrarın normal akışını engeller. İdrarın serbest akışı engellendikçe idrar kesesi bu engeli aşmak ve idrarı daralmış idrar yolundan atmak için daha fazla kasılmaya başlar. Zamanla idrar kesesi duvarı kalınlaşır, ama kasılma gücü azalır, mesane idrarı tam olarak boşaltamaz ve geride idrar kalır.
Yaşınız 50 veya üstünde ise ve aşağıdaki şikayetlerden biri veya birkaçı sizde var ise bu, prostat büyümesine bağlı olabilir.
1- İdrar yapmada güçlük, 2- Zayıf idrar yapma veya idrar akımının yavaşlaması, 3- İdrara başlamada gecikme veya bekleme, 4- Uzamış idrar yapma, 5- Aniden idrara sıkışmak, idrarı kaçıracakmış gibi hissetmek, 6- Daha sık idrara çıkmak, 7- Gece uykudan uyanarak idrara kalkmak, 8- İdrar yaptıktan sonra mesaneyi tam boşaltamama hissi, 9- İdrar kaçırmak
Eğer bu yakınmalarınız var ise bir Üroloji uzmanına görününüz.
Aniden idrar yapamama (tam tıkanma), Bazı erkekler aniden idrar yapamama durumu ile karşılaşabilirler. Bu genellikle prostat büyümesi belirtisidir. İdrar kesesi dolmuştur fakat idrar kanalı prostat tarafından tıkandığı için kişi idrarını yapamamaktadır, çok ağrılı bir durumdur. Böyle bir durum olduğunda hemen bir hastahaneye başvurmak gerekir. Üroloji uzmanı penis’ten mesaneye ince bir sonda koyarak idrar kesesini boşaltır. Bu durum, genelde prostat büyümesi tedavisi için ameliyat gerektiğine işaret eder.
Prostat büyümesinde etkili olan faktörler (örneğin, ırk, çevre, beslenme), BPH’nın siyah ırkta beyazlara göre daha yaygın olduğuna dair veriler vardır. Batı tipi beslenmenin de prostat büyümesinde etkisi olabilir, fakat prostat büyümesinin kesin nedeni henüz tam olarak bilinmemektedir. Kişinin yaşı ve erkeklik hormonu iki önemli faktördür.
KARAR VERMEK; 50 yaşına gelmiş bir erkeğin hiçbir yakınması olmasa dahi Üroloji uzmanı tarafından yılda bir kez muayenesi gereklidir. Doktorunuz öncelikle sizin yakınmalarınızı dinleyecek, size sorular soracak ve sizi muayene edecektir. Daha sonra durumu daha iyi anlayabilmek için bazı testler isteyecektir. Bu testler aşağıdaki testlerden biri veya birkaçıdır:
1- İdrar tahlili (enfeksiyon olup olmadığı), 2- Kan testi (prostat veya böbrek hastalığı kontrolü için), 3- Prostatın büyüklüğünü ve herhangi bir alışılmadık durum olup olmadığını anlamak için makattan parmak ile prostat muayenesi. Bu muayenede doktor sizden secde pozisyonu almanızı isteyecek ve muayene eldiveni giymiş halde işaret parmağı ile makattan prostatı muayene edecektir. 4- İdrar akımının gücünü ve akımının nasıl olduğunu anlamak için üroflowmetri [idrar akım testi]. Bu testte sizden bilgisayara bağlı huni şeklinde özel bir kaba idrar yapmanız istenecektir. Bu test için bol su içilip idrara sıkışık olmak gereklidir. 5- İdrar kesesinde idrar kalıp kalmadığını anlamak için ultrasonografi. 6- Eger üroloğunuz muayene ve kan tahlilinde prostatın iyi huylu büyümesi dışında (örneğin prostat kanseri) bir hastalıktan şüphe eder ise transrektal (makattan) ultrasonografi ve prostat biyopsisi isteyebilir. Bu yöntemde ultrasonun ince bir kısmı makattan yerleştirilerek prostat görüntülenmekte ve boyutu ölçülebilmektedir. Gerektiğinde ise çok ince bir iğne ile prostatın değişik bölümlerinden dokular alınarak bir patoloji uzmanı tarafından mikroskop altında incelenmektedir. Sanıldığı kadar ağrılı bir tetkik değildir, kolaylıkla ve kişiye fazla rahatsızlık vermeden yapılabilir, narkoz gerektirmez.
Diğer testler
1- Şikayetlerinizin derecesini daha iyi değerlendirebilmek için Uluslararası Prostat Şikayet Değerlendirme Formu’nu doldurmanız istenecektir. Böylece her şikayetiniz daha ayrıntılı olarak değerlendirilebilir. 2- Böbrek, mesane ve prostat ultrasonografisi, 3- Bazı erkeklerde kesin tanı koymak için ve mesane fonksiyonlarını ölçmek için Ürodinamik inceleme gerekebilir. 4- Bazen bütün idrar yollarını göstermek için İntravenöz ürografi (ilaçlı böbrek filmi) gerekebilir.
Ameliyat olmalı mıyım?, Prostat operasyonu, kişinin yakınmalarını ortadan kaldırmakta en etkili yöntemdir. Hastaların % 90’ı operasyondan sonra memnun olmaktadır, fakat her hastaya da operasyon gerekli değildir. Üroloğunuz sizin yakınmalarınızı, tetkik sonuçlarınızı, muayene bulgularınızı değerlendirerek size uygun olan tedavi seçeneklerini sunacaktır.
Hastaların bir kısmında yakınmalar hafif olabilir ve kişinin günlük hayatını etkilemeyebilir, yapılan tetkikler sonucunda da idrar yolunda fazla tıkanıklık saptanmayabilir, bu durumda hiç bir tedavi yapılmayıp sadece yakın takip ve kontrollerle izlenebilirsiniz.
Fakat bazı durumlarda operasyon gerekli olabilir. Örneğin idrar kesesinin tam olarak boşalamayıp böbreklerinizi riske soktuğu durumlar, ya da daha önce bahsettiğimiz aniden idrar yapamama durumlarında, operasyon gerekli olabilir.
Ek olarak ilaç tedavisini seçebilirsiniz. İlaç tedavisi de yaygın olarak kullanılmaktadır. Burada önemli olan bir faktör, bu ilaçların sürekli olarak kullanılma gerekliliğidir.
Karar verirken siz ve Üroloji uzmanınız aşağıdaki faktörleri göz önünde bulundurmalıdır:
1- Şikayetlerinizin şiddeti ve tabiatı, 2- Bu şikayetlerin sizi ne kadar rahatsız ettiği, 3- Bu problemlerin sizin yaşam kalitenizi ne kadar etkilediği, 4- Prostat büyümesi nedeniyle sağlığınızın ne kadar tehdit altında olduğu (örneğin idrar kanalının ne derecede tıkalı olduğu, yada idrar yaptıktan sonra mesanede ne miktarda idrar kaldığı gibi;
Ameliyat olmaya karar verirken bunun size sağlayacağı yararları, yada yol açabileceği zararları karşılaştırarak karar vermelisiniz. Bu aşamada Üroloji uzmanınız size yardımcı olacaktır.
YAKINDAN İZLEME VE ÖNLEMLER ALMA: Üroloji uzmanı sizi muayene ettikten sonra sadece kontrollere çağırabilir. Özellikle şikayetleri çok hafif olan ve idrar kanalının çok tıkanmadığı bazı hastalar için sadece takip etmek uygun bir seçenek olabilir. Bu hastalar hafif şikayetlere rağmen hayatlarından memnundurlar ve şikayetlerinin prostat kanserine bağlı olmadığını öğrendiklerinde rahatlarlar. Bu kişiler aldıkları bazı önlemlerle şikayetlerini daha da azaltabilirler. Aşağıdaki bazı yaşam tarzı değişiklikleri bu kişiler için faydalı olabilir.
1- Akşamları, özellikle de gece yatmadan önce alınan sıvı miktarının azaltılması, 2- İçilen kahve ve çay miktarının azaltılması: Bu içeceklerin içindeki kafein idrar kesesini uyararak ve idrar miktarını arttırarak kişinin yakınmalarını artırabilir. 3- Kabız kalmamak: Dolu olan kalın barsak idrar yolunu daha da sıkıştırarak şikayetlerin artmasına neden olabilir. 4- Sigarayı bırakmak: Sigara ile alınan toksinler idrar yolu ile atılarak idrar kesesini uyarabilir ve yakınmaları arttırabilir. 5- Mesane egzersizleri: İdrarınızı normal olarak yapın ve tuvaletten çıkın. 5 – 10 dakika sonra tekrar tuvalete gidin ve idrar yapmaya çalışın. Böylece mesanenin tam olarak boşaldığından emin olabilirsiniz
Uyarı ! Öncelikle bir Üroloji uzmanına muayene olup bunları uygulayınız. Unutmayın, hiç bir şikayetiniz olmasa dahi 50 yaş ve sonrası her erkeğin prostat muayenesi yaptırması gereklidir.
Prostat büyümesinin ilaçla tedavisi, Orta derecede şikayetleri olan hastalar için ilaç tedavisi uygun olabilir. Prostat büyümesinde ilaç tedavisi hastaların şikayetlerini azaltmaya yöneliktir, hastalığı tedavi etmezler, sürekli kullanılmaları gerekir. İlaç kesildiğinde şikayetler büyük oranda tekrar başlar.
İlaç tedavisinin faydaları olmasına rağmen ileride bir operasyon olma olasılığını ortadan kaldırmaz. Bu nedenle bu ilaçları kullanan kişilerin 3 veya 6 ayda bir düzenli olarak kontrole gitmeleri gereklidir.
Prostat büyümesinde 2 çeşit ilaç grubu vardır. Bunlar şunlardır:
1- Alfa- blokerler (prostatı gevşetirler), 2- 5 alfa redüktaz inhibitörleri (prostatı küçültürler)
Alfa- blokerler, Alfa- blokerler’in prostat büyümesine bağlı tıkanıklığı olan hastalarda idrar akım hızlarını arttırdığı ve yakınmaları azalttığı gösterilmiştir. Bu ilaçlar prostat içindeki düz kasları gevşeterek tıkanıklığı azaltır ve idrar akışını arttırır.
Tipleri : En çok kullanılan alfa blokerler, alfuzosin, doxazosin , terazosinve tamsulosin’dir.
Etkisi : Şikayetlerde düzelme 1-2 hafta gibi kısa bir sürede olur fakat bir kaç ay geçmesine rağmen düzelme olmuyor ise alternatif tedavileri düşünmek gerekir.
Yan etkileri : En yaygın yan etkileri baş ağrısı, yorgunluk ve baş dönmesidir. Bu yan etkilerin nedeni bu tip ilaçların damarları da gevşetmesi ve kan basıncını düşürmesidir.
5 Alfa redüktaz inhibitörleri, Alfa blokerlerin aksine, 5 alfa redüktaz inhibitörleri prostat büyümesini yavaşlatabilir. Bunun nedeni prostatın büyümesine neden olan bir enzimin etkisinin bloke edilmesidir. Bunun sonucunda tıkanıklığı yapan prostatın hacmi azalarak kişinin yakınmaları azalabilir fakat bu küçülme uzun süre içinde olmaktadır. 2-3 sene tedavi sonrasında prostat %20-30 oranında ufalabilir. Bu ilacın küçük prostatlarda çok etkili olmadığı saptanmıştır.
Tipleri : Şu anda iki tipi vardır: Finasterid ve dutasterid.
Etkisi : Etkinliğinin başlaması 6 aya kadar sürebilir.
Yan etkileri : Yan etkilerin çoğu ilacın kesilmesi ile düzelir. Olası yan etkileri cinsel istekte azalma, sertleşme güçlüğü, meni miktarında azalmadır. Bu yan etkilere rağmen genelde bu grup ilaçlar iyi tolere edilir.
Kombine tedavi: Kombine tedavi ile daha fazla yarar elde edilebileceği yönünde bilimsel çalışmalar mevcuttur.
Diğer olasılıklar: Fitoterapi, bitkisel ilaçlar ile yapılan tedavidir. Bu tip herbal ürünler bir çok ülkede kullanılmaktadır. Bu tip tedavileri alan hastaların yakınmalarında azalma olabilir. Bu konuda çok fazla bilimsel veri yoktur. Bu ilaçlar şikayetleri azaltsa da kesin tedavi sağlamaz.
PROSTAT BÜYÜMESİNİN CERRAHİ TEDAVİSİ, Prostat büyümesinin tedavisinde klasikleşmiş 3 operasyon vardır.
Bunlar:
1- Transüretral prostat rezeksiyonu (TURP, kapalı prostat ameliyatı), 2- Mesane boynu insizyonu (Transüretral prostat insizyonu), 3- Açık prostat operasyonu
Transüretral prostat rezeksiyonu (TUR-P, kapalı prostat ameliyatı), Bu yöntem en yaygın uygulanan prostat operasyonudur, prostat büyümesi cerrahi tedavisinin yaklaşık % 95’i bu yöntemle yapılmaktadır. Etkili bir yöntemdir. Anestezi uygulandıktan sonra ( bölgesel veya genel) ince bir teleskop yardımı ile Ürolog penisten girerek büyümüş prostat dokusunu elektrik akımı kullanarak ufak parçalar halinde keser ve dışarı alır. Bu operasyon penis içindeki idrar kanalından girilerek yapıldığından herhangi bir kesi veya yara yoktur. Operasyon yaklaşık 45-60 dakika sürer.
Mesane boynu insizyonu (Transüretral prostat insizyonu), Prostat çok fazla büyümediği, fakat daralma ve tıkanıklık yaptığı zaman kullanılan bir yöntemdir. Mesane boynundan prostata bir kesi yapılır. Doku çıkarmaya gerek yoktur. TUR-P kadar etkilidir, yan etkileri çok daha azdır. Bununla beraber sadece ufak prostatlara uygulanabilecek bir yöntemdir.
Mesane boynu insizyonu (Transüretral prostat insizyonu), Mesane boynundan bir kesi yapılır (kapalı olarak) Bu mesane çıkışını açar.
Açık prostat operasyonu: Eğer prostat TUR-P yapılamayacak kadar büyükse (60-80 gr dan fazla) karnın aşağısından bir açık kesi yapılarak çıkarılır. Bu, diğer yöntemlere göre daha büyük bir operasyondur, hastanede kalış ve iyileşme süresi daha uzundur.
Prostatın büyümüş olan kısmı çıkarılıyor, ve kapsülü içeride bırakılıyor. Hangi anestezi yöntemi ile ameliyat olacağım?
Anestezi şekli bir çok hasta için önem taşımaktadır. Halbuki modern anestezi ile operasyonlar çok güvenli geçmektedir ve ciddi yan etkiler çok nadirdir. Açık prostat ameliyatı genel anestezi altında yapılmaktadır. Epidural, spinal (belden uyuşturma ) gibi bölgesel anestezi de uygulanabilmektedir. Anestezi uzmanı sizin için en uygun yöntemi seçecektir.
Spinal ve epidural anestezi ile belinizden bir iğne yapılır ve bu bölgenin aşağısında uyuşma olur, kişi ağrı duymaz. Bu yöntemle operasyon boyunca kişinin bilinci yerindedir, eğer isterseniz anestezi uzmanı sizi rahatlatıcı ek ilaçlar da verebilir.
Prostat ameliyatı sonrası ne gibi yan etkiler olabilir?, Seks hayatınıza etkisi, Prostatın büyüyen kısmının çıkarılması genellikle erkeğin seks hayatını kötü etkilemez. Eğer operasyon öncesi sertleşme güçlüğü yoksa operasyon sonrası bunun olma ihtimali çok düşüktür.
Retrograd ejakülasyon (kuru boşalma), Prostat operasyonlarından sonra genellikle ortaya çıkan bir durumdur. Kişinin orgazm olması (zevk alma) etkilenmez, ancak kişi boşaldığı zaman meni dışarıya atılma yerine mesaneye geri kaçmaktadır. Bunun nedeni prostat operasyonlarında meninin mesaneye geri kaçmasını engelleyen mekanizmanın bozulmasıdır. Bu durumun kişiye hiç bir zararı yoktur, meni ilk idrarla atılmaktadır.
Fertilite (çocuk sahibi olma durumu), Yukarıda bahsedilen kuru boşalma nedeniyle prostat operasyonu sonrası çocuk sahibi olma ihtimali çok düşüktür. Fakat buna bir korunma yöntemi olarak fazla güvenilmemelidir, çünkü bu kuru boşalma her erkekte görülmemektedir. Eğer çocuk sahibi olma arzunuz varsa Ürologunuzla konuşunuz.
Orgazm hissi, Sertleşme güçlüğü.Genellikle orgazm hissinde bir değişiklik olmaz. Bu ihtimal prostat operasyonları sonrası düşüktür, ancak operasyonun çeşidine göre farklı oranlarda görülebilir. En çok açık prostat operasyonu sonrası görülebilir (% 5-7), TUR sonrası daha düşüktür, Operasyon öncesi bu olasıkları Üroloji uzmanı ile görüşünüz. Bir çok hasta için yaşı gereği bu faktör önemli olamayabilir, ancak aktif bir seks hayatınız var ise bu konuyu doktorunuzla görüşünüz.
İdrar kaçırma, Operasyon sonrası idrar kaçırma genellikle sadece geçici olarak görülür ve zaman içinde düzelir. Sürekli idrar kaçırma riski % 1 in altındadır. Bu risk yine açık prostat operasyonu sonrası daha fazladır. Bu konuyu operasyon öncesi doktorsuzla görüşünüz.
Kanama, Operasyon sırasında yada sonrasında kanama olabilir.
Tekrar ameliyat olma, Her 100 erkekten üç veya dört ü 10 senelik bir periotta prostatın yeniden büyümesi yada idrar yolunda oluşan darlık (operasayona bağlı) nedeniyle tekrar opere olması gerekebilir.
Komplikasyonlar , Bütün büyük operasyonlardan sonra komplikasyonlar oluşabilir. Göğüs enfeksiyonları, kalp problemleri, derin damar tıkanıklığı gibi. Günümüzde bu komplikasyonlar en aza indirilmektedir. Operasyon öncesi bunların oluşmasını engelleyecek önlemler alınmaktadır.
Ölüm riski , Her türlü operasyonda bu risk vardır, fakat günümüzde prostat operasyonuna bağlı ölüm riski yok denecek kadar azdır. Eğer kişide ek bir hastalık var ise, (şeker hastalığı, kalp hastalığı gibi) operasyon öncesi bu durum değerlendirilir ve gerekli önlemler alınır.
HABERE YORUM KAT