Günlerdir yapılacak mı yapılmayacak mı derken Kürdistan Bölgesel Yönetimi’nde (KYB) bugün bağımsızlık referandumu düzenleniyor.

Türkiye-İran-Suriye-Irak dörtgeninin ortasında bağımsız bir Kürt devletinin temeli mi atılıyor?

9 Soruda ‘bağımsız Kürdistan’ referandumu….

1. Neden şimdi?

Bağımsızlık Kürtlerin yüz yıllık rüyası. Hiçbir zaman gündemden düşmedi.

Son girişimde Barzani, seçimlere kadar fitili ateşlemek istiyor. 1 Kasım’da KYB’de hem başkanlık hem meclis seçimleri var.

Barzani bir yandan da ‘milliyetçilik’ üzerinden bir yandan da kötü giden ekonomik durumun yarattığı hoşnutsuzluğu bertaraf etme niyetinde.

Ayrıca KBY, IŞİD’le mücadele sürecinin de yararıyla tarihinin askeri olarak belki de en güçlü konumunda.

2. Tarihi arkaplanı ne?

Kürtler bağımsızlığa ilk olarak 1’nci Dünya Savaşı’nın ardından yaklaştı.

1991’deki Körfez Savaşı’ndan sonra bağımsızlık tekrar gündeme geldi.

Son ateş ise Saddam Hüseyin’in devrildiği 2003’te yandı.

Her seferinde Kürtlerin bağımsızlık planı suya düştü.

3. Nerelerde yapılacak?

Kerkük, KBY’nin denetiminde.

Kürdistan Bölgesel Yönetimi resmi olarak dört vilayetten oluşuyor: Süleymaniye, Erbil, Dohuk ve Halepçe.

Ancak referandum başta demografik yapısı, statüsü ve petrol zenginliği nedeniyle Kerkük başta olmak üzere Hanekin ve Sincar  gibi tartışmalı merkezleri de kapsıyor. Kerkük 2014 ortasından bu yana Kürtlerin denetiminde.

4. Nüfus ne kadar?

KBY’nin nüfusu yaklaşık 5,5 milyon. Seçmen sayısı 2013’teki son parlamento seçimleri sırasında yaklaşık 2,8 milyondu. Tartışmalı bölgelerin de dahil edilmesiyle seçmen sayısı 5 milyonu aşabilir.

5. Ne bekleniyor?

Seçmenlere ‘Kürdistan bölgesi ve dışındaki Kürt yerleşimlerinin bağımsız bir devlet olmasını destekliyor musunuz?’ sorusu sorulacak.

Referandumun yapılması durumunda sonucun ‘Evet’ çıkacağına kesin gözüyle bakılıyor.

6. Kim destek, kim karşı?

Tek destek Netanyahu hükümetinden.

Şu ana kadar ‘bağımsız Kürdistan’a tek açık destek İsrail’den geldi.

Irak ve Suriye hükümetlerinin yanısıra referanduma şiddetle karşı çıkan ülkeler Türkiye ve İran. Her iki ülke de yaptırım tehdidinde bulundu. İran ilkini devreye soktu bile: KYB’ye hava sahasını kapattı.

Irak hükümeti referandumu ‘yasadışı’ ilan edip sonucunu tanımayacağını ilan etti. Irak yargısı da referandumu ‘hukuken’askıya aldı.

Başta ABD olmak üzere birçok Batılı ülke ve çoğu Arap ülkesi referandumu doğru bulmuyor. Son olarak Suudi Arabistan, ‘Barzani’in sağduyusuna güvendiklerini, referandumun yapılmayacağını umduklarını’ bildirdi.

BM ve Avrupa Birliği, Irak’ın toprak bütünlüğüne vurgu yapıyor.

PKK’nın da itirazı var.

7. İtirazların nedeni ne?

Irak hükümeti, referandumu egemenliğinin ve toprak bütünlüğünün ihlali olarak görüyor. Bağımsızlık halinde Kürtlerin elindeki petrol zenginliğinden yararlanamayacak olması da cabası (KBY’de günde 600 bin varil petrol üretiliyor).

Türkiye, İran ve Suriye, bağımsızlık ateşinin kendi topraklarına sıçramasından tedirgin.

Başta ABD olmak üzere Batılı ülkelerin temel kaygısı ise IŞİD’le mücadelede konsantrasyon kaygısı.

8. Rusya’nın niye sesi çıkmıyor?

Suriye’deki etkinliği bilinen Rusya, KYB’deki bağımsızlık referandumuyla ilgili pek ses vermedi. Kimi analistlere göre bunun nedeni Rusya’nın Kürt petrol ve doğalgaz sanayinin hamisi konumunda bulunması. Rusya ile KYB arasında 4 milyar dolarlık bir enerji ticareti var.

Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov, geçen temmuz ayında, ‘Kürtlerin bir ulus olarak umut ve arzularının gerçekleşmesini dilediklerini’ söylemişti. Moskova son olarak, ‘Irak’ın toprak bütünlüğünden yana’ olduğunu bildirmekle yetindi.

Analistlere göre Rusya açık destek ya da itiraz dile getirmektense ‘bekle gör’ taktiği uyguluyor.

9. Ne olabilir?

‘Evet’ çıkması durumunda ertesi gün bağımısızlık ilan edilmeyecek. Referandum sonucunun hukuki bir bağlayıcılığı yok. Barzani, sadece ‘halk desteği’ alarak elini güçlendirmiş olacak. Bağımsızlık sürecinin nasıl işleyeceği belirsiz.

Zayıf olasılık olarak görünse de referandumun iptali ya da ertelenmesi, bölgedeki gerilimi düşürür. Referandumdan vazgeçilmemesi ve ‘Evet’ çıkması durumunda ise başta Irak hükümetince ‘askeri müdahale’ dahil çatışma ihtimali var. Son olarak Irak başbakanı ‘kan dökülebileceği’nden bahsetti.

Türkiye ve İran ‘gözdağı’ amacıyla Irak sınırında tatbikat yürütüyor.

Kerkük başta olmak üzere tartışmalı bölgelerde çatışmaların başlaması da bir başka olasılık.