UNESCO Dünya Kültür Mirası Listesi’ne yer alan Ani’de bulunan ve Şeddadî emiri Menuçehr tarafından yaptırılan “Ebu’l Menuçehr Camisi”nin restore edilerek ibadete açılacağı belirtildi.

PolitiKARS’ın ajanslardan derlediği bilgilere göre, Kars’ın doğusunda, merkeze 42 kilometre uzaklıkta olan Ebu’l Menuçehr Camii, Ani’deki başka eserlerle beraber 2016 yılında UNESCO Dünya Kültürel Mirası Listesi’ne girdi. 

DÜNYA MİRASI ANİ

Türkiye Ermenistan sınırında Arpaçay'a bakan vadinin en ucunda yer alan Ani’deki Menuçehr caminin yenileme çalışmalarına ilişkin protokol 23 Haziran 2020 tarihinde imzalandı.

Ani’deki Ebu’l Menuçehr Camii önünde hazırlanan alanda, Kars Valisi Türker Öksüz, Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürü Gökhan Yazgı ile Kalkınma Ajansları Genel Müdürü Barış Yeniçeri tarafından protokol sözleşmesi imzaladı. Protokole göre çalışmaların 2 yıl süreceği ve projeye 26 kalkınma ajansının da maddi destek sağlayacağı belirtildi.

Kars Valisi Öksüz yaptığı açıklamada, caminin restorasyonunun kısa sürede tamamlanmasını hedeflediklerini belirterek, "Ebu’l Menuçehr Cami, Anadolu'nun ilk Türk camisi. Biz Ani'deki bu Türk camisini restore edip kısa süre içerisinde tamamlayıp ibadete açmayı planlıyoruz. Bu bizim için inanç turizminin gelişmesi ve ilimizin ulusal ve uluslararası çapta bilinirliğinin artması yönünde de çok önemli bir adım olacak." dedi.

Ani ile ilgili çalışma yürüten uzmanlar, protokolün UNESCO Dünya Kültür Mirası Listesi’ndeki farkındalığı tartışmaya açacağını ve özgünlüğünü yitireceğini belirtti.

ANİ HAKKINDA

• Kars’ın doğusunda, merkeze 42 kilometre uzaklıkta Arpaçay boyunda bulunan antik kent. 961-1045 yılları arasında Pakraduni Hanedanlığı'ndan Ermeni hükümdarlarının başkenti olmuştur. 11. ila 12. yüzyıla ait bazı İslam mimarisi eserlerini de barındırır. 2012'de UNESCO tarafından Dünya Mirası Geçici Listesi'ne dahil edilen Ani, 2016'da ise Dünya Mirası olarak tescil edildi.
• Kentin adı en erken 6. yüzyılda Gamsaragan sülalesinden Ermeni beylerine ait bir müstahkem yer olarak geçer. Ermeni Gamsaragan ailesi ile Ermeni Bagrationi (Bagrat) ailesi arasındaki uzun mücadele ikincilerin zaferi ile sonuçlanmış ve 780 yılında Gamsaragan'lar mülklerini Bagratlılara satarak Bizans ülkesine göçmüşlerdir.
• Bagratlı I. Aşot 885 yılında Abbasi Halifesi ve Bizans İmparatoru tarafından "Ermenistan Kralı/Şehinşah-ı Armen" olarak tanınmıştır. Aşot ve oğulları önce (bugünkü Tuzluca ilçesinin 8 km kuzeyinde Halimcan köyü yakınında bulunan) Bagaran kentinde, daha sonra (Akyaka ilçesinde Koyucak mevkiinde bulunan) Şirakavan'da ve Kars merkezde hüküm sürmüştür. 961 yılında 3. Aşot (953-977) başkentini Ani'ye taşıyarak burada büyük bir kentin inşasına başlamıştır.
• Kent en parlak devrini 2. Smpat (977-989) ve oğlu Gagik (989-1020) döneminde yaşamıştır. Bu devirde kent nüfusunun 100.000'i aştığı rivayet edilmektedir. 1045'te Bizanslılar Ani'yi zaptedip Bagratlı devletine son verince savunmasız ve huzursuz kalan bölge, 1064'te Selçuklu sultanı Alparslan'a teslim olmuştur.
• Selçuklu fethinden kısa bir süre sonra kent ve çevresi Şeddadi beyliğinin başkenti olmuştur. Ani'deki en önemli İslam eseri olan Ebu'l Menuçehr Camii, 1072 yılında Şeddadî emiri Menuçehr tarafından yaptırılmıştır.
• 1001 kilise şehri veya 40 kapılı şehir diye de adlandırılan Ani'nin ilk keşfi 1880'lere uzanan bir yeraltı şehri de vardır. Bu yeraltı şehrinde 823 yapı ve mağara bulunmaktadır.
• Şehir suru, 8 kadar kilise ve bir cami, Ani'de hâlen ayakta duran eserlerin en önemlileridir.
• İki yanı Arpaçay Kanyonu ile çevrili olan kentin plato tarafındaki üçüncü cephesi, 10. yüzyıla ait güçlü surlarla korunmuştur. Aslanlı Kapı kentin ana girişini oluşturur.
• Ani Katedral adı verilen Meryemana Kilisesi, 989 yılında, İstanbul'daki Ayasofya'nın kubbesini onaran mimar Trdat tarafından inşa edilmiştir. Düşey hatları kuvvetli bir şekilde vurgulayan yapı, etkileyici bir yükseklik duygusu elde eder.
• Vadi içinde bulunan Dikran Honentz Kilisesi 1215 yılında onarılmış ve Ermeni kilise geleneğini gösteren zengin fresklerle bezenmiştir. Fresklerde Ermenilere Hristiyan dinini getiren Aziz Grigor/Krikor Lusavoriç'in hayatından sahneler görülür.
• 1020 yılına tarihlenen Abugamir Pahlavuni Kilisesi, İslam mimarisinden kaynaklanan ve daha sonraki dönemde Selçuklu mimarisinde sık sık kullanılan özellikler sergiler.
• 1035 tarihli Halaskâr (Amenaprgiç) Kilisesi dairesel kesitli bir kümbet yapısındadır. 1957 yılında yıldırım düşmesi sonucu yarısı yıkılmış diğer yarısı ise eksiksiz ayakta kalmıştır.
• Ebu'l Menuçehr Camii, Türk fethinden sonra Türkiye topraklarında inşa edilen en eski cami olmasıyla dikkati çeker. Muhtemelen daha eski bir sivil yapıdan dönüştürülmüş ve 14. yüzyılda ikinci kez tadilata uğramıştır.
• Arkeolojik alanın dışında kalan bir müstahkem tepe üzerinde, Zakare Mkhrgrdzeli'nin Kızlar Kilisesi adıyla bilinen kilise görülür.